Ünlü Düşmesi Nedir? Ünlü Düşmesi Konu Anlatımı Ve Örnekleri

Türkçede ünlü düşmesi sıklıkla rastlanılan ses olaylarından biridir. Ünlü düşmesi genel olarak sözcüklerin niteliklerinden veya söyleyiş kolaylıklarından kaynaklı hece düşmesi durumlarına verilen bir isimdir.

Ünlü Düşmesi Nedir?

İki heceli ve ikinci hecesinde ı, i, u, ü dar ünlüleri bulunan bazı kelimeler ünlü harf ile başlayan bir ek aldıkları zaman kelimenin ikinci hecesindeki ı, i, u, ü dar ünlü harf düşer. Bu duruma Türkçe ses bilgisinde ünlü düşmesi adı verilir.

Örnekler:

oğul- oğulum (ünlü düşmesi)

bağır- bağırım (ünlü düşmesi)

beyin- beynim (ünlü düşmesi)

burun – burnu (ünlü düşmesi)

alın- alnı (ünlü düşmesi)

ağız- ağzı (ünlü düşmesi)

karın- karnı (ünlü düşmesi)

Ünlü Düşmesi Konu Anlatımı ve Örnekleri

Kimi sözcükler, sonlarına ünlü ile başlayan bir ek veya sözcük geldiği zaman zayıf olan orta hecelerini yitirirler.

Örnekler:

şehir- şehri

nehir-nehri

akıl-aklı

göğüs-göğsü

devir-devri

seyir-seyri

kayıp-kaybolmak

hapis-hapsolmak

şükür-şükretmek

zulüm-zulmetmek

zehir- zehrolmak

gönül – gönlünüz

boyun – boynum

Birleşik sözcüklerin oluşumu sırasında iki ünlü yan yana gelirse bu ünlülerden biri veya bir ünlü ile bir ünsüz düşer.

Örnekler:

ne asıl – nasıl

ne için – niçin

pazar ertesi – pazartesi

cuma ertesi – cumartesi

kahve altı – kahvaltı

bu arada- burada

şu arada- şurada

Birleşik sözcük kuralları ile oluşmuş ancak ölçü zorlamasından veya söyleyiş kolaylığından kaynaklanan ünlü düşmeleri de gözlenir.

Örnekler :

Karac’oğlan der ki n’oldum n’olayım.

N’haber?

N’ olsun.

Ünsüzle biten sözcüklerin sonlarına eklenen ile sözcüğünün i ünlüsü düşer. Ünlü ile biten sözcüklerde ise y ünsüzüne dönüşür.

Örnekler:

sen ile ben – senle ben – Senle ben iyi birer ekip olduk.

kitap ile – kitapla- Elindeki kitapla okumaya olan sevdasını gösteriyordu çevreye.

gül ile bülbül – gülle bülbül – Gülle bülbülün aşkı divan edebiyatına özellikle şiirine temadır.

defter ile kalem – defterle kalem- Defterle kalemi olmayan bir öğrenci eksik kalır.

para ile -parayla – Her şeyi parayla satın alamayacağını sonunda anladı.

sıra ile -sırayla – Öğretmen, öğrencilerini sırayla sözlüye kaldırdı.

göz ile – gözle – Hissettiklerini gözle anlatmak onun seçimiydi.

can ile – canla – Her zaman ki gibi canla hareket etti.

baş ile – başla – Spor müsabakasına canla başla hazırlanmıştı.

söz ile- sözle – Annesini davranışları ile değil inandırıcı bir sözle ikna etti.

sevgi ile – sevgiyle – Hayvanlara sevgiyle yaklaşılmalıydı.

saygı ile -saygıyla – Ölen şairlerimizi saygıyla anıyoruz.

soru ile -soruyla – Her olaya soruyla yaklaşıyordu.

Ek fiilin i kökünde kimi sözcüklerde düşer, kimilerinde ise y ünsüzüne dönüşür.

Örnekler:

akıllı idi – akıllıydı

doğru idi – doğruydu

haklı idi – haklıydı

gelmiş idi- gelmişti

biliyor idi – biliyordu

kitap idi -kitaptı

soruyor idi- soruyordu

uslu idi – usluydu

Kimi sözcüklerde söyleyiş kolaylığından kaynaklanan ünlü düşmesi görülür. Yalnız bu tarz kullanımlar yanlıştır. ( Eskiden doğru kabul edilse de artık yanlış olarak görülmektedir. )

Örnekler :

burada (doğru)- burda (yanlış)

şurada (doğru)- şurda (yanlış)

orada (doğru) – orda (yanlış)

içeride (doğru)- içerde (yanlış)

dışarıdan(doğru)- dışardan (yanlış)

ileride (doğru) – ilerde (yanlış)

yukarıda (doğru) – yukarda (yanlış)