Türkiye’de İç Kuvvetler Nedir?

Ülkemiz, özellikle III.Jeolojik Zaman’dan sonra dikey ve yatay yönde meydana gelen yer kabuğu hareketlerinden etkilenmiştir.Bu hareketler sonucu günümüzdeki dağ kuşakları, çöküntü alanları ve kırık hatları oluşmuştur.Bu kırıklardan çıkan lavlar ve diğer volkanizma faaliyetleriyle de volkanik alanlar meydana gelmiştir.

III. Jeolojik Zaman’ın sonlarına doğru epirojenezle yükselmeye başlamıştır.Türkiye arazisinin sahip olduğu ortalama yükseltinin 1000 metreden fazla olması ve platoların geniş yer kaplaması bu durumun kanıtıdır.

Epirojenik hareketler;

Anadolu Yarımadası genel itibarıyla yükselirken Karadeniz ve Akdeniz çökmektedir.Çukurova ve Ergene Ovası’nda biriken kalın tortul tabakalar bu ovaların çöküntüye uğradığını göstermektedir. Ege Denizi, İstanbul ve Çanakkale boğazlarının oluşması.

Orojenik hareketler;

Türkiye.1.Jeolojik Zaman’da meydana gelen Hersiniyen ve Kaledoniyen kıvrımlarından etkilenmiştir.Bu dönemde oluşan kıvrımlı yapılar, dış kuvvetlerin etkisiyle aşınarak zamanla sertleşmiştir. Sertleşmiş alanlara masif arazi adı verilir.(Yaşlı arazi)

3.zaman Alp-Himalaya kıvrım sisteminin oluşumu sonucunda kuzey Anadolu dağları ve toroslar gibi dağlar oluşurken, aynı zamanda çöküntü alanları da oluşmuştur. Erzurum, Erzincan, Muş, Elazığ ve Pasinler bu çöküntü alanlarda oluşan ovalara örnek verilebilir.(Kıvrım dağlar)

Batı Anadolu’da(EGE) sert tabakaların kırılmasıyla kırık dağları, çöken alanlarda ise çöküntü ovaları oluşmuştur. Çöküntü alanlarına Gediz, Büyük ve Küçük Menderes ovaları; yüksekte kalan kütlelere ise Bozdağlar ile Yunt ve Aydın, Menteşe, Madra dağları örnek verilebilir.(Kırık dağlar)

Volkanizma;

Türkiye sınırları içerisinde aktif volkana rastlanmamaktadır.

II. Jeolojik Zaman’da alanda su altı volkanları kuzey Anadolu ve Doğu Anadolu’nun bazı kesimlerinde Derinlik volkanizması şeklinde görülür.

III.Jeolojik Zaman’ın sonlarına ait olan volkanik şekiller daha fazladır.Doğu Anadolu ile İç Anadolu’da geniş yer kaplayan bu şekillere Batı ve Güneydoğu Anadolu’da da rastlanmaktadır.

Türkiye, volkanik faaliyetler sonucu oluşmuş çeşitli yeryüzü şekillerine sahiptir.

Volkan konilerine

Doğu Anadolu’da Nemrut, Tendürek, Süphan, Büyük ve Küçük Ağrı dağları.

İç Anadolu’da Erciyes Melendiz, Hasan dağı, Karadağ ve Karacadağ.

Güneydoğu Anadolu’da Karacadağ.

Maar; Meke Tuzlası(Konya) ile Acıgöl.( Nevşehir)

Kaldera; Nemrut kalderası(Bitlis)

Volkan konisi, lav ve kül kalıntısı; Kula(Manisa)

Depremler;

Tektonik hareketler sonucu bir taraftan eski faylar gençleşirken diğer taraftan yeni fay hatları oluşmuştur.

Anadolu’nun sıkışması sonucu oluşan üç önemli fay hattı;

1. Kuzey Anadolu Fay Hattı’dır (KAF).

2. Doğu Anadolu Fay Hattı’dır (DAF).

3. BatıAnadolu Fay Hattı’dır (BAF).

Karstik sahalarda (Antalya, Konya) Çökme deprem, Volkanik deprem görülmez.

Türkiye’de Yaşanan Bazı Büyük Depremler

26 Aralık 1939: Erzincan, depremin büyüklüğü 7,9

1 Şubat 1944: Gerede (Bolu), depremin büyüklüğü 7,2

30 Kasım 1983: Erzurum ve Kars, depremin büyüklüğü 6,8

17 Ağustos 1999: Gölcük (Kocaeli), depremin büyüklüğü 7,4

23 Ekim 2011: Erciş (Van), depremin büyüklüğü 7,2

2023 6 Şubat depremi Kilis, Diyarbakır, Adana, Osmaniye, Gaziantep, Şanlıurfa, Adıyaman, Malatya ve Hatay 7,7

Ülkemizin sürekli hareket hâlinde olan Avrasya, Afrika ve Arabistan levhalarının karşılaşma noktasında yer alması da bu etkiyi artırmaktadır. Levhaların hareketleriyle sıkışan Anadolu kütlesi zayıf alanlarından kırılmakta ve buralarda oluşan fay hatları ile deprem riski artmaktadır.