Türk İslam Dünyasındaki İlk Edebi Eserler Nelerdir?

İlk Türk-İslam Eserleri

Kutadgu Bilig : Yusuf Has Hacip 

Kutadgu Bilig mutluluk veren bilgi demektir.

Yusuf Has Hacip tarafından yazılmıştır.

Eser 1070’de Doğu Karahanlı Hükümdarı Uluğ Kara Buğra Han’a sunmuştur.

Eserde insanların hem bu dünyada hem de ahirette mutluluğu elde edebilmek için nasıl bir yaşam sürmeleri gerektiği anlatılmıştır.

Eserde hükümdarın halkına ve halkın devlete karşı sorumluluklarından bahsedilmiştir.

Kutadgu Bilig siyasetnâme veya bir nasihatname olarak nitelendirilebilecek bir eserdir.

Divânü Lûgati’t-Türk : Kaşgarlı Mahmut 

Kaşgarlı Mahmut tarafından kaleme alınmıştır.

Kaşgarlı Mahmut bu eseri 1077 yılında Abbasi Halifesi Muktedi Billah’a sunmuştur.

Araplara Türk dilini öğretmek, Türk milletinin yüceliği ve Türkçenin zenginliğini göstermek amacıyla kaleme alınmıştır.

Bu eser bir sözlük gibi hazırlanmıştır.

Türklerin tarihi ve coğrafyası, örf ve âdetleri, mutfağı, spor faaliyetleri, ekonomik özellikleri, günlük yaşamı, müzik anlayışı, kadına verdiği önem, aile hayatı, edebiyat içeriği, sağlık bilgisi gibi konularda ansiklopedik bilgiler içermektedir.

Atabetü’l-Hakayık : Edip Ahmet Yükneki

XII.yüzyılda Edip Ahmet Yükneki tarafından yazılmıştır.

Eserde özlü sözler, hadis ve ayetlere yer verilmiştir.

Eser İslamiyet’in hayata bakış felsefesini Türkler arasında yaymaya çalışır.

Nasihatname niteliğindedir.

Eserde Türk İslam kültürü içerisinde bireyin eğitimi ve toplum düzenini sağlamak için belirlenen unsurlardan bahseder.

Divan-ı Hikmet : Hoca Ahmet Yesevi 

Türk tasavvuf tarihinin ilk edebi eseridir.

Hoca Ahmet Yesevi tarafından yazılmıştır.

Peygamber Efendimiz Hz. Muhammed (s.a.v.)’in yaşamı, dinî hikâyeler, dervişliğin özellikleri, cennet, cehennem, güzel ahlak gibi konuları içeren bir tasavvuf kitabıdır.

Tarihi Yemin:

Eserin yazarı Utbi’dir.

Utbi bu eserini Gazneli Devleti hükümdarı Gazneli Sultan Mahmut‘a sunmuştur.

Tarihi Yemin adlı eserde Gazneliler anlatılmıştır.

Gazneliler Dönemi

Firdevsi’nin Gazneli Mahmut’a sunduğu Şehname en önemli eserdir.

Büyük Selçuklu Devleti

Sultan Melikşah’tan itibaren yazar ve şairler korunmuştur.

Ömer Hayyam’ın Rubaileri ile Enveri’nin Kasideleri, Oğuzname, Battalname önemli eserleridir.

Ayrıca Nizam’ül Mülk’ün kaleme aldığı devlet yönetimi ile deneyimini aktardığı Siyaset Amerikan adı verilen bir eser mevcuttur.

Rubai:

Eserin yazarı Ömer Hayyam’dır.

Ömer Hayyam aynı zamanda Matamatik ve Astronomi ile de uğraşmıştır.

Hayyam, Rubai’de ; aşk,doğa,ahiret üzerine sözlerini toplamıştır.

Ayrıca Ömer Hayyam Sultan Melikşah’a Celali Takvimi’ni hazırlamıştır.

Pendname:

Eserin yazarı Sebük Tegin’dir.

Pendname, Sebük Tegin’in çocuklarına ve askerlerine bıraktığı öğüt şeklindeki bir eserdir.