Taş Süsleme Sanatı Nedir?

Taş sanatı, mimarlık alanındaki gelişmelere bağlı olarak gelişen ve öncelikli kullanım yerini mimari ögelerde bulan bir sanat dalıdır.Geleneksel Türk sanatları açısından bakıldığında Büyük Selçuklular devri mimarisinde tuğla ve “stüko” denilen bir tür sıvanın ana yapı malzemesi olarak kullanıldığı görülür.Öte yandan taş sadece yapı kuruluşunda değil, iç ve dış dekorasyonda da yararlanılan bir malzemedir.Küfeki ve mermer en çok tercih edilen taş türleri olarak dikkati çeker.

Yapının genel strüktürü dışında bezeme ve dekorasyon amaçlı taş sanatı örnekleri Anadolu Selçuklular devrinde yapıların cephesinde yer alan ve “taç kapı” denilen anıtsal girişlerde görülür.Günümüze Anadolu’dan pek çok örneğin ulaştığı taç kapılarda genellikle değişik genişliklerdeki kenar bordürleri geometrik, bitkisel motifler ya da yazıyla bezenir.Giriş kapısının üstünde yer alan kısma “mukarnas” dolgu yapılarak derinlik verilir. Taç kapılar dışında saray duvarları, şehir surları, çeşmeler vb. yapılarda da süsleme örnekleri görülür. Anadolu Selçuklu devri süslemelerinde aslan, grifon, kuş, kartal, yılan, melek figürleri, hayvan-insan, hayvan-hayvan mücadeleleri, rumi, palmet, hatayi, lotus motifleri en çok kullanılanlardır. Hat olarak da kufî ve nesih tercih edilir.

Dinî mimari yapıları dışında sivil ve kamusal mimari örneklerinde taş işçiliğinin sanatsal nitelikte örnekleri görülür.Avrupa’da aynı dönemde hâkim olan Barok sanatının etkileri hissedilir; Barok etki yaratmak üzere daha önce terk edilmiş yüksek kabartma yeniden canlanır.Klasik Osmanlı figürleri olan geometrik ve bitkisel bezemeler de yerini Barok’ta görülen girland, akantus yaprakları, istiridye kabuğu, çiçek buketi, vazo içinde çiçekler gibi motiflere bırakır.Taş işçiliğinin en yaygın örnekleri arasında bulunan, çoğunlukla mermerden yapılan mezar taşlarıysa ilgi çekici bir konu ve yüzey olarak dikkate değerdir.Geleneğe bağlı olarak mezar taşları kadınlar ve erkekler için ayrı tasarımda yapılırken taşların üzerinde sahibinin mesleği, meşrebi vb. niteliklerinin göstergesi olan sarık, kavuk, fes vb. şekiller yer alır.

Ağırlıklı taş kullanılarak yapılan bir diğer bezeme tekniği “mozaik”tir.Değişik renklerde bir veya birkaç malzemenin küçük parçalarını yan yana getirerek oluşturulan bu düzenleme tekniğinde kullanılan malzeme cam, ahşap, seramik de olabilir.Yaygın kullanımında renkli, küçük cam ya da taş parçaları harç içine gömülerek zemin ya da duvar bezemesi yapılır.