Tarih Biliminin Yöntemi Nedir?

Tarih, geçmişte yaşanmış olayları yer ve zaman göstererek neden sonuç ilişkisi içerisinde inceleyen bilim dalıdır. Tarih bilimi, insan topluluklarının iktisadi, sosyal, siyasi ve dini bakımında ilişkilerini objektif biçimde inceleyerek geçmişe ışık tutmaktadır.

Tarih, geçmişte yaşamış insan topluluklarının, devletlerin ve medeniyetlerin siyasi, ekonomik, kültürel ilişkilerinin yer ve zaman göstererek, neden sonuç ilişkisi içerisinde inceleyen bilim dalıdır. Tarih araştırmalarında doğru neticelere varmak için belgelere dayanarak incelenmek, elde edilen verileri tarafsız olarak değerlendirmek gerekmektedir. Tarihi devirlerin incelemesini yapılırken araştırılan medeniyetin hangi dönemde ortaya çıktığı, hangi iklimde yaşadığı ve kimlerle sosyoekonomik ilişkilere girdiği göz önünde bulundurulması gerekmektedir. Her hangi bir devletin yaşadığı dönem ve maruz kaldığı koşullar göz önünde bulundurmaksızın araştırılması doğru sonuca varmayı engelleyerek yanlış değerlendirmelere sebep olmaktadır.

Tarih Biliminin Yöntemleri Şu Şekildedir;

1. Tarama (Kaynak Arama)

Geçmişten günümüze kalan ve tarih hakkında bilgi veren, her türlü malzemeye kaynak ya da belge adı verilir. Kaynaklar özelliklerine göre gruplara ayrılır:

Birinci Elden Kaynaklar (Ana Kaynaklar): Olayın geçtiği döneme ait belge ve buluntulardır. Kitabeler, abideler, arkeolojik buluntular, paralar, fermanlar bu tür kaynaklardır.

İkinci Elden Kaynaklar: Olayın geçtiği döneme yakın ya da o dönemin kaynaklarından faydalanılarak meydana getirilen eserlerdir. Örneğin birinci elden kaynaklardan yararlanılarak yazılan tarih kitapları ikinci elden kaynak kabul edilmektedir.

Bunun yanı sıra tarihi kaynaklar malzeme cinsine göre sözlü kaynaklar (efsaneler, destanlar, menkıbeler vb.); yazılı kaynaklar (tabletler, kitabeler, fermanlar, beratlar vb.); sesli ve görüntülü kaynaklar (resimler, fotoğraflar, filmler, video bantları vb.); gerçek eşya ve nesneler (arkeolojik buluntular ile tarihi eşya ve nesneler) olarak sınıflandırılabilir.

2. Tasnif (Sınıflandırma)

Tarihçilerin kaynak aramasından sonra elde etmiş oldukları verileri zamana, mekana (yere) ve konuya göre bölümlere ayırarak düzenlemelerine “tasnif” denir.

3. Tahlil (çözümleme)

Elde edilen verilerin yeterli olup olmadığının kontrol edilmesine tahlil denir. Bu aşamada eksiklikler tamamlanır, veriler gruplandırılır. Eldeki malzemeler kullanıma hazır duruma getirilir.

4. Tenkit (Eleştirme)

Tarihçi, bu aşamada elde edilen verilerin gerçek veya sahte olup olmadığını “tenkit” yaparak değerlendirir. Çünkü doğruluğuna ve sağlamlığına güvenilen malzemeler gerçek kaynak değeri taşır. Doğruluğu araştırılmadan yapılan çalışmalar sonucunda yazılmış eserler tarihi eser niteliği taşımaz.

5. Terkip (Sentez)

Bu aşamada kaynaklar bir araya getirilerek sonuca ulaşılır ve kitap yazımı gerçekleştirilir. Tarihçi araştırma konusuyla ilgili bütün verileri tek tek ele alır ve birbirleriyle ilişkileri çerçevesinde inceleyerek bir yoruma ulaşır.