Soyadı kanunu nasıl çıkarıldı?

Soyadı Kanunu Türkiye Cumhuriyet vatandaşlarının soyadı edinmesi amacıyla 21 Haziran 1934 tarihinde çıkarıldı.Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olan Hristiyan ve Yahudi nüfusun halihazırda soyadları bulunuyordu ve bu soyadlar yaşadıkları bölgedeki insanlar tarafından biliniyordu. Türkiye’de 2013 yılına kadar ailenin en yaşlı bireyi, ailenin soyadını belirleyen kişiydi.

Soyadı Kanunu 1926 İtalya Hukuku’ndan örnek alınarak hazırlandı.

Osmanlı’da Soyadı Kanunu

Osmanlı İmparatorluğu’nda Müslüman nüfus birbirine ‘paşa, hoba, bey, hanım, efendi’ gibi sıfatlarla hitap ediyordu.Bu sıfatlar, bireyin uğraştığı mesleği ya da toplumdaki statüsünü yansıtıyordu.Osmanlı sadrazamları, vezirleri ve yüksek rütbeli görevlilere paşa ünvanı veriliyordu. Bu görevi sürdüren kişilere emekliliklerinden sonra da bu ünvanla hitap ediliyordu. ‘Paşa’ olarak hitap edilen kişiye daha sonradan ‘bey’ denilmiyordu.

1.Madde

Her Türk öz adından başka soy adını da taşımağa mecburdur.

2.Madde

Söyleyişte, yazışta, imzada öz ad önde, soy adı sonda kullanılır.

3.Madde

Rütbe ve memuriyet, aşiret ve yabancı ırk ve millet isimleriyle umumi edeplere uygun olmayan veya iğrenç ve gülünç olan soyadları kullanılamaz.

4.Madde

Soy adı seçme vazifesi ve hakkı evlilik birliğinin reisi olan kocaya aittir. (İptal birinci cümle: Anayasa Mahkemesi’nin 8/12/2011 tarihli ve E.: 2010/119, K.: 2011/165 sayılı Kararı ile.)

Koca ölmüş ve karısı evlenmemiş olursa veyahut koca akıl hastalığı ve akıl zaifliği sebebiyle vesayet altında bulunuyor ve evlilik de devam ediyorsa bu hak ve vazife karınındır.Kocanın vefatiyle karı evlenmiş veya koca evvelki fıkrada zikredilen sebeplerle vesayet altına alınmış ve evlilik de zeval bulmuş ise bu hak ve vazife çocuğun baba cihetinden olan kan hısımlarından en yakın erkeğe ve bunların en yaşlısına yok ise vasiye aittir.

5.Madde

Mümeyyiz olan reşit soy adını seçmekte serbesttir.

Akıl hastalığı ve akıl zaifliği dolayısiyle vesayet altına alınmış olan reşidin adını babası, yok ise anası, bu da yok ise vasisi seçer.

6.Madde

En büyük mülkiye memurunun vereceği müzekkere üzerine Cumhuriyet Müddeiumumisi, 3’üncü maddedeki memnuiyete uygun olmıyarak soy adı kullananların bu adı değiştirmelerini ve tarihte ün almış olanlara ilişik anlatan adların, hilafını iddia ile, kullanılmamasını mahkemeden istiyebilir.Kanunla taayyün eden unvanlar mahfuzdur.

7.Madde

Bu kanunun neşri tarihinden itibaren iki yıl içinde gerek soy adı olmıyanlar ve gerekse soy adlarını değiştirmek istiyenler taşıyacakları adı Hükümetin tayin edeceği şekilde nüfus kütüklerine geçirilmek üzere bildirirler.Bu iş için verilecek her nevi evrak pul resminden muaftır.

Soyadı Kanunu farklı kültür, ulus ve dinlerin izlerini taşıyan belli başlı soyadlarının kullanımını yasaklar. Belirlenen yeni soyadlar Türkçe’ye uygun olarak seçilmelidir.Sonu oğlu ile biten soyadlarının kullanımı serbestken sonu -ian ya da iyan olarak biten Ermenice’ye ait eklerin kullanımı yasaktır.Aynı şekilde sonu -of ya da -ov ile biten Slavca kökenli, -is, -dis, -pulos ve -aki ile biten Yunanca kökenli, -zade ile biten Farsça kökenli ve -mahdumu, -veled ve -bin ile biten Arapça kökenli eklerin kullanımı da yasaktır.

Soyadı Kanunu’na göre belli bir soyadını ilk kez kullanmaya başlayan kişi, soyadı hakkını da kendisinde bulundurur.