Tarih boyunca dinler, inanç akımları ve farklı topluluklar, toplumların sosyokültürel yapısında derin izler bırakmıştır.Bu topluluklardan biri de Sabetayistler olarak bilinir.Özellikle Osmanlı İmparatorluğu döneminde ortaya çıkan ve günümüzde dahi tartışılmaya devam eden Sabetayizm, hem dini hem de siyasi yönleriyle dikkat çekmektedir.Peki, Sabetayist nedir, kimlere denir? Bu yazımızda Sabetayizmin kökenini, inanç sistemini ve toplumsal etkilerini ele alacağız.

Sabetayizm Nedir?

Sabetayizm, 17. yüzyılda Osmanlı topraklarında ortaya çıkan bir inanç hareketidir. Bu hareketin öncüsü Sabbatai Sevi (1626–1676) isimli İzmirli bir Yahudi din adamıdır.Sabbatai Sevi, kendisinin beklenen “Mesih” olduğunu ilan etmiş ve birçok Yahudi tarafından bu iddia kabul görmüştür.Ancak Osmanlı yönetiminin baskısıyla İslam’a geçtiğini açıklamış, bu durum taraftarlarını da etkilemiştir.

Sabbatai Sevi’nin İslam’a geçişiyle birlikte, ona inanan bazı Yahudiler de dışarıdan Müslüman gibi görünmeye başlamış, fakat gizliden gizliye eski inançlarını sürdürmüşlerdir.Bu kişilere Sabetayist adı verilmiştir.

Sabetayist Kimlere Denir?

Sabetayist, dışarıdan bakıldığında Müslüman gibi görünen fakat kökeni itibariyle Yahudi olan ve Sabbatai Sevi’nin öğretilerini benimseyen kişilere denir. Osmanlı döneminde bu kişiler genellikle toplumda dikkat çekmemek için İslamî geleneklere uyum sağlamış, ancak kendi aralarında farklı bir inanç sistemi yaşamışlardır.

Sabetayistler üç ana gruba ayrılır:

Karakaşlar – Daha çok Yahudi geleneklerine bağlı kalan grup.

Kapancılar – Osmanlı toplumu içinde daha fazla asimile olmuş topluluk.

Yakubiler – Orta yol izleyen ve farklı kültürel uyum gösteren grup.

Bu gruplar arasında zaman zaman ayrılıklar yaşansa da, hepsi Sabbatai Sevi’nin Mesih olduğuna inanmaya devam etmişlerdir.

Sabetayizmin Osmanlı ve Türk Toplumundaki Yeri

Sabetayizm, Osmanlı İmparatorluğu’nun çok kültürlü yapısı içinde varlığını sürdürmüştür. Sabetayistler özellikle Selanik başta olmak üzere birçok Osmanlı şehrinde yaşamışlardır.Cumhuriyet döneminde ise bir kısmı Türkiye’de kalırken, bir kısmı Avrupa’ya ve İsrail’e göç etmiştir.

Toplumda her zaman “gizli bir kimlik” taşıdıkları düşünülen Sabetayistler, bazı dönemlerde komplo teorilerine de konu olmuştur.Özellikle ekonomi, siyaset ve kültür alanında etkin oldukları iddiaları sıkça dile getirilmiştir.

Günümüzde Sabetayistler

Günümüzde “Sabetayist” kavramı, çoğunlukla tarihsel bir terim olarak kullanılmaktadır. Modern dünyada, Sabetayizm bir inanç akımı olarak neredeyse yok olmuştur.Ancak hala bazı ailelerin kökenlerinin Sabetayist geçmişe dayandığı bilinmektedir.

Bugün bu topluluk daha çok bir kültürel miras ve tarihsel kimlik unsuru olarak değerlendirilmektedir.

Sabetayizm Hakkında Yanlış Bilinenler

Komplo Teorileri: Sabetayistler hakkında birçok asılsız komplo teorisi üretilmiştir.

Tamamen Gizli Bir Tarikat: Aslında Sabetayistler, dini ve kültürel sebeplerle kendilerini gizlemek zorunda kalmış bir topluluktur.

Günümüzde Etkin Bir Cemaat: Günümüzde aktif ve organize bir Sabetayist cemaate dair somut veriler bulunmamaktadır.

Tarihsel süreçte gizlilik ve farklı inanç katmanlarıyla şekillenen bir toplulukta gizlidir.Sabbatai Sevi’nin Mesih iddiası ile doğan bu hareket, Osmanlı’dan günümüze kadar birçok tartışmaya yol açmıştır.

Bugün Sabetayizm, daha çok tarihçiler ve sosyologların araştırma konusu olan bir dini-sosyokültürel olgu olarak varlığını sürdürmektedir.