Kayaç Nedir, Nasıl Oluşur?

Kayaç, yer kabuğunun yapı gerecidir ve doğada da büyük yer tutan, bir ya da birden fazla mineralden oluşmuş olan kütledir.

Kayaç, yer kabuğunun yapı taşıdır.Farklı farklı minerallerden oluşan kayaçlar taşların ya da minerallerin oldukça fazla bir şekilde birikmesi ile oluşmaktadır.Birden fazla taş ya da mineral parçaları ile birleşen kayaçlara en iyi örnekler granit ve bazaltlar olarak bilinmektedir.Kayaçlar püskürük kayaçlar, tortul kayaçlar ve başkalaşım kayaçlar olmak üzere üçe ayrılır.

Kayaçlar teknoloji için de oldukça önemlidir ve çeşitli amaçlarla kullanılmaları da mümkündür. Kayaçların en fazla kullanıldığı alan özellikle madenciliktir.Özellikle göllerin ya da akarsuların farklı kaynaklarının incelenmesi için kayaçlar kullanılır ve inceleme yapılarak tespitler sağlanır.

Kayaç Türleri ve Çeşitleri Nelerdir?

Dünyamızın alt katmanlarında bulunan magma, kayaçları oluşturan ana maddedir.Magma yeryüzüne çıktıktan sonra hava ile temas eder ve bu noktada lav adını alır.Lavlar soğuduktan yani katılaştıktan sonraki haline ise kayaç denmektedir.

Kayaçlar basınç, rüzgar ve sıcaklık gibi çevresel faktörlerin etkisi işe aşınarak parçalanır.Bu süreç boyunca da çeşitli kayaç türleri meydana gelir.Kayaçlar genel olarak oluşum şekillerine göre üç gruba ayrılmaktadır.Bunlar:

Püskürük Kayaçlar 

Tortul Kayaçlar

Başkalaşım Kayaçlar 

Kayaç Türleri Kaça Ayrılır ve Özellikleri Nelerdir? 

İç Püskürük Kayaçlar

Magma, yer kabuğu içerisinde, oldukça derinlerde soğur ve katı bir hale gelir.Bu sayede kayaçlar oluşur.Diorit, gabro ve granit ise iç püskürük kayaçlara örnektir.

Dış Püskürük Kayaçlar

Magma, yerin derinliklerinden yeryüzüne çıkarak soğur ve katılaşır.Bu sayede dış püskürük kayaçlar oluşmaya başlar.Bazalt, andezit dış püskürük kayaçlardır.Dış püskürük kayaçlar, aynı zamanda volkanik hareketler sonucunda lavların dışarı çıkması ile de oluşur.Bu lavlar, denizaltında katılaşır.İçerisine su alan bu kayaçlar yeşil renkli yılan taşı yani serpentin ismi verilen kayaçları oluşturur.Bu kayaçlarda dış püskürük kayaç örneklerindendir.Dış püskürük kayaçlar çok hızlı bir şekilde soğur ve bu nedenle içerisinde bulunan mineraller ince tanelidir.

Tortul Kayaçlar

Yeryüzünde bulunan kayaçlar buzul, dalga, akarsu ve rüzgar gibi çevresel faktörler tarafından aşındırılarak parçalanır. Aşındırılan bu kayaçlar eriyik ve parça halinde taşınır.Denizler ve kara çukurlarında çökelek birikir.Birikmiş olan bu madde zaman içerisinde sıkışarak sertleşir ve bu sayede tortul kayaçlar oluşur.Tortul kayaçlar çoğunlukla tabakalı bir görünüme sahiptir.Tortul kayaçlar kendi içerisinde üçe ayrılır. Bunlar:

Fiziksel (Kırıntılı) Tortul Kayaçlar

Farklı büyüklüklerdeki mineral ve taş parçalarının birikmesi ile beraber kırıntılı tortul kayaçlar oluşur.Kum taşı, çakıl taşı, kil taşı bunlara örnektir.

Kimyasal Tortul Kayaçlar

Bu kayaçlar su içerisinde eriyik olarak bulunan tuz ve minerallerin çökelmesi ile beraber meydana gelirler.Kalker yani kireç taşı, alçı taşı yani jips, kaya tuzu, dikitler ve sarkıtlar, travertenler kimyasal tortul kayaçlara örnektir.

Organik Tortul Kayaçlar

Hayvan ve bitki kalıntılarının tortul kayaç bölgelerinde birikmesi ile meydana gelir. Kehribar, tebeşir, kömür, mercankaya organik tortul kayaçlara örnektir.Kömür, bitkilerin kalıntılarının taşlaşması ile oluşmaktadır.Tebeşir, denizde yaşayan canlıların oluşturduğu fosillerdir. Mercankayalar, mercanların kabuklarının üst üste birikmesi ile oluşan kayaçlardır ve günümüzde oluşumları devam etmektedir.

Başkalaşım Kayaçlar

Kayaçlar yüksek basınç ve sıcaklık altında değişime uğrayabilir. Bu şekilde oluşan kayaçlara metamorfik yani başkalaşım kayaçlar adı verilir.Bu kayaçların oluşumları tortul ve püskürük kayaçların kimyasal ya da fiziksel yapılarının değişmesi ile meydana gelir. Yüksek basınç ve sıcaklık başkalaşım kayaçlarda bazı renk değişimlerine sebep olarak daha fazla sertleşmelerini sağlar.Mermer, gnays, mika şist, kuvarsit, killişist başkalaşım kayaçlara örnektir.