Karayemiş Ağacı Nedir?

Karayemiş ilk olarak 1546 yılında Fransız Pierre Belon tarafından Trabzon’dan toplanmış ve Cerasus trapezentuna ( Trabzon Kirazı ) olarak adlandırılmıştır.Bitki aynı yıl, İstanbul üzerinden İtalya’ya; 1574’te de Clusius tarafından Viyana’ya getirilmiş, oradan da Fransa ve İngiltere’ye gönderilmiştir.Budanarak şekil verilebilmesi, dökülmeyen parlak koyu yeşil yaprakları ve kokulu beyaz çiçekleri ile taflan, 1600 yılından itibaren tüm Avrupa’da park ve bahçelerde yetiştirilmeye başlanmıştır.Günümüzde büyüme biçimi, yaprak boyut ve şekli, kışa dayanıklılık açısından farklı 20 kadar taflan kültürvarı vardır.

ülkemizde değişik yöresel adlar verilir.Bunlar arasında en yaygın olarak kullanılan “Taflan”dır. Laurocerasus officinalis’e “taflan” dışında, özellikle Ordu’nun doğusunda “gürcü kirazı”, “karayemiş”, “Laz kirazı”, “Laz üzümü”, “Laz yemişi”, Giresun’da “Tanal”, Artvin’de “tçkoo” gibi yöresel adlar verilir.Bitki Kuzeydoğu Anadolu’nun türkülerinde, şiirlerinde kısaca folklorunda yer alır.

Zeytin (yuvarlakça) biçimindeki, tek çekirdekli (düzgün, sivri, çarpık yumurta biçimli) az-çok sulu mayhoş-buruk (olgunlaşmış mahlep tadına benzer) meyveleri; 8-10 mm boyunda, önceleri yeşil, olgunlaşınca siyaha yakın (koyu mor) bir renk alır.Sarı kırmızı alacalı olanları da vardır.

Büyüme biçimi, yaprak boyu ve şekli, kışa dayanıklılık açısından farklı 20 bodur türü bulunan karayemişin yabancı literatürde, önemli 9 çeşidi vardır.Bunlar; Angustifolia (yaprakları ince ve şerit biçimli), Caucasica (koyu yeşil yapraklı), Colchica (bol çiçekli), Herbergii (koyu yeşil yapraklı), Otto luyken (yavaş gelişmeli), Pyramidalis (dar tepeli, piramit formlu), Schipkaensis (Bulgaristan kökenli, bol çiçekli, kışa dayanıklı), Schipkaensis Macrophylla (gevşek dokulu), Zabeliana (sarkık formlu, kent iklimine dayanır). Ülkemizde ise meyve biçimi ve meyvenin olgunlaşma mevsimine göre 7 karayemiş çeşidi vardır.

Su -(acı)- (temmuz ortası, acımsı-buruk lezzetli), Vavul (çok etli ve az taneli), Yabani (temmuz ilk haftası, buruk lezzetli), Ağustos -İstavrit- (meyveler geç ve kırmızı renkte olgunlaşır), Orak -(selvi)- (temmuz ortası, tatlı-lezzetli), Ayran -(beyaz)- (haziran ortası, tatlı lezzetli), Kiraz -(Ekmek)- Karayemişleri (haziran ortası, mayhoş-hafif buruk).

DOĞAL YAYILIŞ ALANI

Karayemiş ( Laurocerasus officinalis Roemer ) bitkisinin anavatanı Karadeniz’in doğu kıyıları, Balkanlar ( Eski Yugoslavya, Bulgaristan ), Batı Kafkasya ve Kuzey İran gösterilmektedir. Tür hem doğal hem de kültür bitkisi olarak Karadeniz dağlarının kuzeye bakan ve deniz seviyesinden 20- 1700m’ye kadar olan yüksekliklerinde yetişmektedir.

Ülkemizde karayemişin değişik formlarına şu bölgelerde rastlamak mümkündür;

Karadeniz Bölgesi’nde; Rize dolaylarında, Trabzon çevresinde, Maçka Meryemana

Vadisi’nde, Giresun, Sinop (Ayancık), Zonguldak (Devrek), Kastamonu, Bartın ve Bolu çevresindeki yapraklı orman ve orman kıyılarında rastlanır.

Marmara Bölgesi’nde; İzmit (Keltepe), Adapazarı dolaylarında, İstanbul çevresinde Belgrat Ormanları’nda ve Alemdağ’da, Bursa Uludağ’da ve Karadeniz kıyısı yakınlarındaki ormanlarda rastlanır.

Güney Anadolu’da; Osmaniye’de Gâvur Dağları’nda ve lokal olarak da Amanos Dağları’nda yer alır.

Şuana kadar ülkemizde yapılan morfolojik ve sitolojik karakterizasyon çalışmalarında Laurocerasus officinalis’in üç kültürvar ve bir de yaban formunun varlığı tespit edilmiştir.Bu kültür formlar hem morfolojik olarak farklılık hem de sitolojik olarak meyve ve yaprak içerikleri farklılıklar göstermektedir.Bu formlardan özellikle “Angustifolia” formu geniş bir dağılım gösterir ve Avrupa’da bahçelerde süs bitkisi olarak kullanılır.