Dünyada Nüfusun Dağılışı Nasıldır?

İlk çağlardan bu yana sürekli artış içinde olan Dünya nüfusu günümüzde 7,5 milyar kişiyi geçmiştir.Bu nüfus kıtalara ve ülkelere eşit bir şekilde dağılmamış.Güney Kutup Bölgesi’nde bulunan Antarktika Kıtası’nda, bilimsel araştırma istasyonları dışında sürekli yerleşim alanları bulunmamaktadırBuna karşılık, Dünya’nın yüz ölçümü en geniş kıtası olan Asya Kıtası, aynı zamanda en kalabalık nüfusa sahip yeridir.Asya Kıtası tek başına, Dünya nüfusunun yarısından fazlasını (%60) barındırmaktadır.Dünya’nın en az nüfuslu kıtası ise diğer kıtaların uzağında bulunan Avustralya (Okyanusya) Kıtası’dır.Bu kıta ise Dünya nüfusunun yaklaşık %0 0,5’ini ancak barındırabilmektedir.

Tarihsel süreç içinde, Dünya nüfusunun artışına bağlı olarak kıtaların nüfusu da artmış, ancak bu artış her dönem aynı oranda olmamıştır.Örneğin Avrupa Kıtası’nda Sanayi Devrimi’yle birlikte 1750 1950 arasında hızlı bir nüfus artışı olmuştur.

Ancak, günümüze doğru doğum oranlarının azalmasından dolayı kıtada nüfus artış hızı iyice düşmüş, 2000 – 2017 yılları arasındaki dönemde kıtanın nüfusu çok az artmıştır.

Dünya’nın en kalabalık kıtası olan Asya’daki hızlı nüfus artışının başlıca nedeni ise yüksek doğum oranına sahip olmasıdır.

Dünyanın Sık Nüfuslu Bölgeleri

ABD’nin Doğu Kıyıları

ABD’nin doğu kıyılarında zengin maden yataklarının bulunması ve sanayinin gelişmiş olması bu kıyılardaki nüfus yoğunluğunu artırmıştır.Ayrıca bu kıyılardaki limanlar aracılığıyla, başta Avrupa olmak üzere Dünya’nın birçok ülkesiyle ticaret yapılmaktadır.

Dünya’nın finans merkezi durumundaki New York şehri bu bölgede bulunmaktadır.

Batı Avrupa

Batı Avrupa’nın sık nüfuslanmasında en etkili faktör, sanayinin ve ulaşım ekonominin gelişmiş olmasıdır.Ortalama yükseltinin az olması, ılıman iklim koşullarının görülmesi ve toprakların tarıma uygun olması gibi faktörler de bu duruma zemin hazırlamıştır.

Güneydoğu Asya ve Uzak Doğu Ülkeleri

Bu bölgede, özellikle Hint Yarımadası ve çevresindeki nüfuslanmada, verimli tarım toprakları ile su kaynaklarının varlığı ve muson ikliminin görülmesi etkili olmuştur (Hindistan, Pakistan, Bangladeş, Çin’in birlikte yer aldığı ülkeler). Çin’deki nüfuslanmada ise bu faktörlere ek olarak sanayi ve ticaretin gelişmesi etkili olmuş.Asya’nın doğusunda adalar devleti olan Japonya’nın ve Güney Kore’nin yoğun nüfuslanmasında ise en büyük etken sanayi ve ticaretin gelişmişliğidir.

Nil Deltası ve Aşağı Nil Vadisi

Nil Deltası, nehrin getirdiği alüvyonlardan oluştuğundan verimli topraklara sahiptir.Nehrin bu bölgeye yakın vadisi de aynı şekilde verimli topraklara sahiptir.Bu durum kurak bir coğrafyada bulunan Mısır’da, nüfusun hemen hemen tamamının bu bölgede toplanmasını sağlamıştır.

Dünyanın Seyrek Nüfuslu Bölgeleri

Kutuplara Yakın Bölgeler

Kuzey Amerika, Avrupa ve Asya kıtalarının kuzey kesimleri ile Grönland Adası, Kuzey Kutup Bölgesi’ne yakın sahalardır.Bu bölgelerde sıcaklığın yıl boyunca çok düşük olması, buzulların geniş yer kaplaması, toprağın genellikle donmuş olması gibi durumlar yaşamı güçleştirmiştir.Bu nedenle, ancak değerli maden yataklarına sahip bazı küçük yerleşmeler oluşmuştur.

Çöller

Dünya’nın en önemli çölleri dönenceler üzerindeki karalarda (Sahra, Arabistan, Namib, Avustralya vb.) ve Kuzey Amerika ile Asya’nın iç kesimlerinde oluşmuştur.Bu bölgelerde su kaynaklarının çok sınırlı ve iklimin kurak olması yaşamı güçleştirdiğinden nüfuslanma çok seyrektir.

Yüksek Dağlar

Himalayalar, Kayalık Dağları ve And Dağları yeryüzünün en yüksek dağ gruplarındandır. Bu bölgelerde arazinin çok engebeli olması ve yükselti fazlalığı yaşamı güçleştirdiğinden nüfuslanma çok seyrektir.

Ekvatoral Ormanlar

Amazon ve Kongo havzaları, yıl boyunca sıcaklığın, nem oranının yüksek ve yağış miktarının fazla olması nedeniyle çok sık ve gür orman örtüsüne sahiptir. Bu durum nüfusun daha çok, havzaların dışındaki yüksek alanlarda toplanmasına neden olmuştur. Bu bölgeler aynı zamanda, yerleşme üst sınırının en yüksek olduğu yerlerdir.

Nüfusun Kıtalara Göre Dağılışı

Dünya nüfusu kıtalara göre dengeli şekilde dağılmamıştır. Yıllara göre nüfus artışı incelendiğinde 1750 – 1950 yılları arasında, Asya ve Avrupa kıtalarındaki nüfus artışının, diğer kıtalara göre daha fazla olduğu görülmektedir. Asya Kıtası’ndaki nüfus artışının nedeni doğum oranlarının yüksek olmasıdır. Buna karşılık, Avrupa Kıtası’nda Sanayi Devrimi sonrasında insanların yaşam düzeylerinin yükselmesi, nüfus artışının fazla olmasına neden olmuştur.Afrika Kıtası’ndaki doğum oranı diğer kıtalara göre oldukça yüksektir. Bu durum nüfusun hızla artmasına neden olmaktadır.Afrika, nüfus artış hızı en fazla olan kıtadır.

Kuzey Amerika Kıtası’nın göçler nedeniyle nüfus alması nüfus miktarını artırmaktadır. ABD ve Kanada, başka ülkelerden göç alan ülkelerin başında gelmektedir.Güney Amerika Kıtası’ndaki ülkelerde doğum oranlarının fazla olması nüfus artışına neden olmaktadır. Güney Amerika Kıtası’nda az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin fazla olması nüfus artış hızının yüksek olmasına neden olmaktadır.

1950 – 2016 yılları arasındaki döneme bakıldığında, Dünya nüfusunda gerek alansal dağılış bakımından gerekse sayısal artış bakımından önemli değişiklikler olduğu görülür.Bu dönemdetüm kıtalardaki nüfus artışının temel nedeni, insanların yaşam düzeylerinin yükselmesidir. Kıtaların toplam nüfus miktarlarına bakıldığında, bu dönemde en fazla nüfusun Asya ve Afrika kıtalarında toplandığı görülür.

Günümüzde Asya Kıtası 4,4 milyar nüfusu ile Dünya nüfusunun yarısından fazlasını barındırmaktadır. Son elli yıl içinde Asya Kıtası’nın nüfusu iki katına çıkmıştır.Avrupa ve Asya kıtaları, nüfus artış hızları bakımından farklılık göstermektedir.Avrupa Kıtası’nda doğum oranlarının hızla azalmasından dolayı nüfus artış hızı düşmektedir. Hatta son 20 yıl içinde, Avrupa Kıtası’nın nüfusu neredeyse artmama noktasına gelmiştir. Asya Kıtası’nda ise nüfus artış hızı Avrupa Kıtası’na göre daha fazladır.

Nüfus Yoğunluğu

Nüfus yoğunluğu (sıklığı) nüfus dağılışında çok sık geçen bir ifadedir. Genellikle kilometrekareye düşen kişi sayısı olarak ifade edilir. Tarımsal ve fizyolojik nüfus yoğunlukları önemini kaybettiğinden, son yıllarda fazla kullanılmamaktadır.Burada, yalnızca aritmetik nüfus yoğunluğu üzerinde durulacaktır. Belirli bir alanda yaşayan toplam nüfusun, o yerin yüz ölçümüne bölünmesiyle elde edilen değere aritmetik nüfus yoğunluğu denir.Bir yerin nüfus yoğunluğu denildiğinde aritmetik nüfus yoğunluğu anlaşılır.

Aritmetik nüfus yoğunluğu bir yerin yüz ölçümüyle ters orantılı, nüfus miktarıyla doğru orantılıdır.Nüfus miktarı ne kadar fazla, yüz ölçüm ne kadar az olursa aritmetik nüfus yoğunluğu da o oranda yüksek çıkar.Nüfus miktarı aynı olan iki ülkeden, yüz ölçümü daha az olanın aritmetik nüfus yoğunluğu daha fazladır. Aritmetik nüfus yoğunluğu kişi/km2 olarak ifade edilir.

Bir yerin toplam nüfusunu bulabilmek için, aritmetik nüfus yoğunluğu yüz ölçümü ile çarpılır.Yüz ölçümü bulmak içinse toplam nüfus, aritmetik nüfus yoğunluğuna bölünür.