Yusuf Has Hacib Kimdir? Hayatı ve Eserleri Nelerdir?

Türk tarihi kaynaklarında maalesef, Karahanlılar dönemine dair ulaşabildiğimiz bilgiler son derece kısıtlıdır. Bu sebeple bu devletin çok önemli bir vatandaşı olan “Balasagunlu Yusuf” hakkında bilgiler de çok azdır.

Yusuf Has Hacib’in Biyografisi

Eldeki mevcut bilgilerle Yusuf Has Hacib’ in 1017-1019 yılları arasında doğduğu tahmin edilmektedir. Kendisine ait, henüz kesin bilgilerden oluşan bir biyografi oluşturulamamış olsa da Balasagun’da doğduğu kesindir.

Ayrıca Yusuf Has Hacib iyi bir eğitim görmüştür. Çağında rağbet edilen bilim dallarının yanı sıra Arapça ve Farsça da öğrenmiştir.1077 yılında Kaşgâr’da vefat ederek bu şehre gömülmüştür. Yusuf Has Hacib Karahanlı Devleti zamanında yaşamıştır. Temel eğitimlerini bu devletin bir şehri olan Balasagun’da almıştır.

Balasagunlu Yûsuf, kendini çok iyi yetiştirdi. Elli yaşlarındayken on sekiz ay içerisinde manzum olarak Kutadgu Bilig adlı meşhur eserini yazdı. Bu kitabı, Kaşgar’a gelip, 1070′te Karahanlı hükümdarı, edebiyat meraklısı Uluğ Kara Buğra Hana arz etti. Kara Buğra Han, Türklerin ahlâk hukuk ve devlet idâresi ile törelerini çok güzel olarak dile getiren eseri, Balasagunlu Yûsuf’a, sarayında okuttu. Kutadgu Bilig, Karahanlı Sarayında günlerce okunup, çok beğenildi. ‘Uluğ Has Hâcib’ unvânı ile başvezir yardımcılığı ile taltif edilerek, en yüksek Karahanlı devlet memuriyetlerinden biri verildi. Bu vazifesiyle ‘Yûsuf Has Hâcib’ olarak tanınıp, târih ve edebiyat literatürüne girdi.

Yûsuf Has Hâcib, İslâmî Türk edebiyatının, eseri elimize geçen ilk yazarıdır. Devrinin bilgin bir yazarı ve Türk tefekkür târihinin mümtaz bir düşünürüdür. Eserini, münâcât, nât, cihâr yâr-ı güzîn’i övme ile süslemiştir. Yûsuf Has Hâcib’in vefâtı muhtemelen 1077′dir.

Karahanlı dönemindeki yeni oluşum diğer alanlarda olduğu gibi kendisini edebiyatta da göstere­rek, özellikle bu dönemde önemli bir Türk-İslâm merkezi haline gelen Doğu Ka­rahanlıların başkenti Kaşgar‘da, İslâmî Türk edebiyatının bilinen ilk eserleri -XI. yüzyıl ortalarında- Hakanî Türkçesi ile yazılmaya başlandı. Bunlardan biri Balasagunlu Yûsuf’un Balasagun’da iken yazmaya başladığı ve Kaşgar’a gele­rek orada tamamlayıp 1069/1070’te Karahanlı hükümdarı Tabgaç Buğra Han’a sunduğu Kutadgu Bilig’dır
En büyük eserlerden biri olarak görülür.