Thales Kimdir? Thales’in Hayatı ve Teoremi 

Matematikçi 

Doğum tarihi: Net olarak bilinmiyor Milet

Ölüm tarihi ve yeri: Net olarak bilinmiyor Milet

Thales’in Biyografisi

Thales’in tam adı Miletli Thales’dir ve MÖ 624 yılında doğmuş MÖ 546 yılında ölmüştür.Bir Anadolu filozofu olan Thales, Sokrates öncesi dönemde yaşamıştır. İlk filozoflardan olduğu için felsefenin ve bilimin öncüsü olarak adlandırılır. Eski Yunan’ın Yedi Bilge’sinden ilkidir.

Miletli Thales, Mısır matematik okulunun ilk öğrencisidir. Büyük bir matematik bilgini ve filozofudur. 

Thales Kimdir? Thales’in Hayatı

Thales, milattan önce yaşayan yedi büyük bilginden en eskisi ve en ünlülerinden biridir. Aristo, onu İyonya filozoflarının ilki saymıştır. Bazı kaynaklar, Apollondor’un ileri sürdüğüne dayanarak, onun M.Ö 640 yılında doğmuş olduğunu kabul ederler. Son Alman kaynaklarına göre de M.Ö 625 yılında eskiden Mile, bugün Milas denen yerde doğup M.Ö 545 yılında öldüğünü kabul ederler ya da M.Ö 550 yılında ölmüştür. Diogenes Laertius’a göre yetmiş sekiz yaşında elli sekizinci olimpiyat oyunları sırasında doğduğu yer olan Milas’ta ölmüştür. Doğumu gibi ölüm tarihi de tam olarak belli değildir. Kesin olan şey, doğum ve ölüm yıllarının bu tarihler dolaylarında olmasıdır. 

Thales

Thales’in ataları Fenikelidir. Aristo onun atalarının Kadmüs’ten geldiğini kabul ederek, kendisine felsefenin piri sıfatını verir. Onun Sami bir ırktan olduğunu sayanlar da vardır. Fakat babasının adı Examyes’tir. Bu isim Sami olmaktan çok Carieliler tarafından kullanılan bir isimdir. Thales’in yaşamı hakkında kesin ve derin olan bilgiler yoktur. Nil’in taşmasındaki nedeni açıklayan bir kuramı dolayısıyla, onun Mısır’a gitmiş olduğu ve geometriyi bu bölgenin rahiplerinden öğrenmiş olduğu sanılır.

Burada güneşin konumuna göre bir insanın boyunun kendi gölgesinin uzunluğuna eşit olduğu anda, piramitlerin gölgelerinin uzunluğunu ölçerek piramitlerin yüksekliklerini hesaplamıştır.

Thales’in özellikle Thales teoremi diye bilinen benzer üçgenler teoremi, bugün hemen hemen bilimin bütün dallarında kullanılan çok temel bir kavramdır. Bunlar özellikle birinci ve ikinci Thales teoremleri olarak bilinir. Bu bağıntıların birçok kullanım alanı vardır. Yanına kolaylıkla varılamayan uzaklıkların uzunluğunu hesaplamanın yanında, askeri amaçla da kullanılır.

Thales Kimdir? Thales’in Hayatı ve Teoremi

Thales’in M.Ö. 28 Mayıs 585 yılında, güneşin tutulacağını tespit ederek Medlerle Lidyalılar arasındaki savaşı durdurduğu söylenir. Herodot da Thales’in güneş tutulmasını öngördüğünü anlatır, fakat belirtilen tarih güneş tutulması tarihiyle farklılık gösterdiği için günümüzde bu iddia şüpheli, hatta matematikçi ve bilim tarihçisi Otto Neugebauer’in ifadesiyle peri masalı olarak görülür. 

Platon, Theaetetus adlı diyaloğunda, onun bir gün gökyüzüne bakarak giderken önündeki bir kuyuya düştüğünü ve bu olayın orada bulunan uşaklardan birini çok güldürmüş olduğunu anlatır. Bu olay özel bir amaç için uydurulmuş olsa bile, Thales’in araştıran, inceleyen ve düşünen bir insan olduğunu gösterir. M.Ö I. ve II. yüzyıl yazarları Thales’in Mısır ve Girit’e seyahat etmiş olduğunu yazarlar. Bu olaylar doğruysa eğer, kendisinin oralardan ne gibi bilgiler getirdiği bilinmemektedir. Çünkü, o tarihlerde bu bölgelerde ne gibi bilgilerin olduğu da açıkça bilinmemektedir.

Thales’in hiçbir çalışması günümüze ulaşmamıştır. Çoğu kuşkusuz yakıştırma olan pek çok bilimsel çalışma, olay ve sözün ona ait olduğu söylenir. M.Ö 6. yüzyılda yaşamış olan Thales’in bilimsel olarak ne yaptığından söz eden en eski kaynaklar bazı genel bilgiler verir.

Örneğin Aristoteles, Metafizik adlı kitabında varlığın temel arkhesinin (başlangıç) su olduğunu söyleyen ve felsefe-bilim geleneğini teorik ciddiyeti içinde ilk ele alan, De Anima adlı eserinde de maddenin canlı gibi bir yapıda olduğunu aktaran önemli filozofun Thales olduğunu söyler.

Thales’in suyu, ölü bir madde değildir; o, adeta ruhlu ve tanrısal bir şeydir, fakat tinsel bir şey de değildir, sadece onda bir çeşit bulanık çekim ve hareket gücü vardır. Su, hareketiyle ruhu, her şekle girebilmesiyle de toprak, taş, ışın ve hayvandan ibaret olan dört öğeyi oluşturur. Suyun sokulmadığı hiçbir zerre yoktur, mahvolan şeyler de suya dönerler. Suda bir göksel akıl vardır.

Bu, her yere bulaşır ve her yerde yaratır. Suyun başlangıç ve sonu da yoktur. Thales’in ilk öğe olarak suyu kabul etmesini, zamanında yaşayan bazı mitolojik inançlara bağlayanlar vardır. Oysaki, Thales’in suyu bu türden değildir. Onun bu konudaki düşüncesi, mitolojide kullanılan yöntemle elde edilmemiştir. Thales, şiir, mit ve kutsal geleneklerden sıyrılarak doğayı gözlemek suretiyle yaptığı akıl yürütmeler sonucunda bu öğeyi bulmuştur. Bununla birlikte, onun bazı önermeleri arasındaki bağlantıyı bulmak zordur. Ona göre, yeryüzü, suyun üstündedir ve suyun üstünde bir tahta parçası gibi durur, dalgalanır.

Thales’e atfedilen matematiksel başarıların, daha çok M.S 3. yüzyıldan Laertioslu Diogenes ve M.S 5. yüzyıldan Yunanlı matematikçi Proklos gibi ondan çok sonra yaşamış tarihçiler aktarmış ve herkesin kabul ettiği yaygın kanılar doğrultusunda aşağıdaki buluşları onun olduğunu söylemişlerdir.

Thales’e atfedilen buluşlar:

1. Thales Teoremi denen teoriye göre, açıları aynı olan benzer üçgenlerin kenarları arasında orantı vardır. Buna dayanarak Thales, piramitlerin yüksekliğini, uzunluğunu bildiği bir çubuk yardımıyla gölge boylarını karşılaştırarak hesaplamıştır.

2. Bir dairede yarıçapı gören çevre açısı diktir.

3. Dairenin çapı onu iki eşit parçaya böler

4. İkizkenar üçgenin taban açıları eşittir.

5. Ters açılar eşittir.

6. Bir kenarı ve iki açısı eşit üçgenler eşittir.

Thales’e atfedilen bu matematiksel bilgiler ancak ondan çok sonra, Helenistik dönemdeki matematik bilgilerine dayanarak, Öklid geometrisinin bakış açısında anlatılmıştır.

Thales bunları biliyor olsa da, bunlar daha önceden bilinen Mezopotamya bilimine ait bilgilerdir. On tabanlı Hint sayı sisteminin Mezopotamya’yı Yunanlıları ve Ortaçağ bilimini etkilediği biliniyor. Hatta Mezopotamya’nın günümüze kadar gelen altmış tabanlı sayı sisteminin Hindistan üzerinden Çin’e kadar uzandığını ve Antik Yunan geometrisini etkilediği de biliniyor. Milet Okulu ve Thales’in doğrudan veya dolaylı Mezopotamya biliminden etkilenmesi o dönemde Milet’i de uzun yıllar işgal altında tutan Pers İmparatorluğu üzerinden olması ihtimaller arasında.

Bilim teorisi, Antik Yunan’da hazırlık dönemini geçirmiş, Aristoteles ile varlık kazanmıştır ve İskenderiye Okulu’ndan itibaren ancak bilimsel başarılarını göstermeye başlamıştır. Ancak bundan sonra Thales’e geri dönüp bakıldığı için Helenistik dönemin matematik bilgi düzeyinin değeri Thales’e yüklenmiştir