Mors Alfabesi (Kodu) Nedir? (Tarihçesi, Nasıl Kullanılır?)

Mors alfabesi, kodlarla bilgi paylaşımı metodudur. Işık ve seslerle veya elektrik sinyalleriyle iletişim sağlayan “sinyal alfabesi”dir. Harfler, rakamlar ve noktalama işaretleri, nokta ve çizgi dizgeleri şeklinde ifade edilir. Telgraflar için geliştirilen bir haberleşme sistemidir. 1837 yılından itibaren yaklaşık 1 asır kullanılmıştır. Halen de kullanılabilen alfabedir.

Mors Alfabesi Nedir?

Mors alfabesi veya Mors kodu, genel tanımıyla; nokta ve çizgilerin kullanıldığı telgraf dizgesidir. Telgrafçılıkta kullanılan elektrik sinyalleri alfabesidir. Işık ve ses kaynakları ile haberleşme yöntemidir. Bu yöntemle haberleşmek için kısa (•) ve uzun (–) işaretlere karşılık gelen ışık ve sesler kullanılır.

Mors kodu; noktalar ve çizgiler sistemi veya benzer karşıt sinyal serilerine dayanan basit bir iletişim sistemidir. Mesajların kablolarla iletildiği eski telgraf sistemlerinde yaygın olarak kullanılmıştır. 1800’lü yıllarda geliştirilen Mors kodunun yerini modern iletişim araçları almış olsa da, 1 asırdan fazla bir süre uzak mesafeler arasında en popüler haberleşme yöntemi olmuştur. Radyonun icadıyla radyo dalgaları üzerinden ses iletimi başlayıncaya kadar yaygın bir iletişim formu idi.

Mors kodları; sesli olarak, açılıp kapatılan radyo sinyalleriyle, elektrik akımı geçen telgraf telleriyle, mekanik yollarla ve ışıkların yanıp sönmesi gibi farklı yöntemlerle iletilebilir.

Mors kodunda, İngiliz alfabesi ve noktalama işaretleri ifade edilir. Bu harf ve noktalama işaretlerini anlatmak için iki farklı mors kodu vardır: Amerikan Mors Alfabesi ve Uluslararası Mors Alfabesi… Uluslararası Mors Alfabesi farklı alanlarda kullanılabilirken, Amerikan Mors Alfabesi genellikle telgraf haberleşmesinde kullanılmıştır.

Amerikan Mors Alfabesi: Günümüzde ticari amaçlarla kullanılmayan Amerikan Mors Alfabesi, “Demiryolu Morsu” olarak da bilinir. Kısa ve uzun sinyallerle birlikte bazen aralıkların da kullanıldığı Mors alfabesi türüdür. Telgraf operatörlerinin aralarındaki iletişim için geliştirilen kodlardır. Sistemin ilk uygulamalarında sadece “klik” ve “klak” sesleri duyuluyordu. Bu sebeple dikkat isteyen ve kullanımı zor bir sistemdi.

Uluslararası Mors Alfabesi: Günümüzde de hala kullanılan alfabedir. 1848 yılında geliştirilmiştir. 1865 yılında “Uluslararası Mors Kodu” olarak kabul edilmiştir. Kullanımı ve öğrenilmesi daha kolaydır.

Mors Alfabesi Tarihçesi

Mors kodu mucidi Samuel Finley Breese Morse

Mors alfabesi, adını, Amerikalı mucit ve ressam Samuel Finley Breese Morse’tan (1791-1872) alır. Samuel Morse, elektrik sinyallerini kullanarak harf kodları tasarlayan mucittir. Morse, genç yaşlarından itibaren mekanik ve elektromanyetik sistemlere meraklıydı. 1832 yılında elektrikle ilgili yaşanan gelişmeler ışığında üniversite eğitimindeki elektromanyetik konuları düşünerek, elektrikli telgraf geliştirmeyi düşündü. Asistanı Alfred Veil ile çalışmalarını geliştirdi.

Morse’un düşündüğü sistem; bir elektrik devresindeki bobinin bir kolu çekmesi sonucu rulo kâğıdı üzerine izler bırakıyordu. Kolun kısa veya uzun çekilmesi, aynı oranda izlerin boyutunu değiştiriyordu. Morse, kısa ve uzun sinyal birleşimlerini bir sayıya karşılık gelecek şekilde tasarladı. Yani her sayıya karşılık bir harf geliyordu. Morse’un ilk tasarladığı mors kodlarının kullanımı oldukça zordu. Asistanı Veil, duraksamaların da bulunduğu farklı bir sistem önerdi. Morse, daha kullanışlı olan bu sistemi kabul etti.

“Amerikan Mors Kodu” olarak bilinen bu sistem, Veil’in önerdiği “duraksamalı” sistemdir. Kısa ve uzun sinyallerin aralarının görmezden gelindiği sistem ise “Uluslararası Mors Kodu”dur.

Mors alfabesinin gelişiminin tarihsel süreci şöyledir;

Morse, 1835 yılında fikrini geliştirmek ve destek bulmak amacıyla başvurduğu Avrupa devletlerinden gerekli desteği alamadı. Bunun üzerine ilme ve bilim çalışmalarına önem veren Osmanlı’dan yardım istemeye karar vererek, arkadaşı Chamberlain’i İstanbul’a gönderdi. Morse’un fikri, Osmanlı’da beklenen ilgi ve desteği gördü. Elindeki ilkel aleti Osmanlı padişahına sunmadan önce geliştirmek isteyen Chamberlain, Viyana’da daha iyi bir işçilikle yeni alet tasarlatmak için yola çıktı. Ancak Chamberlain, bindiği gemi Tuna Nehri’nde batınca 5 arkadaşı ile birlikte öldü. Osmanlı’da telgraf kurulması için ilk teşebbüsten böylece netice alınamadı. Morse, bunun üzerine çalışmalarına ara vermeden devam etti. 
Samuel Morse, 1832 yılında elektomanyetik telgraf ve “sinyal alfabesi” olarak bilinen “Mors kodu” fikirlerini geliştirdi.
Morse, 1837 yılında elektrikli telgrafı icat etti. Cihazının patentini aynı yıl içinde aldı.
Morse’un, asistanı Veil ile birlikte oluşturduğu Mors alfabesi, ilk kez 1837 yılında kullanıldı.
Mors alfabesi için patent başvurusu 1840 yılında yapıldı.
Samuel Morse’un ilk elektrikli telgraf hattı, 1843 yılında 65 kilometrelik Washington-Baltimore arasında kuruldu.
İlk elektrikli telgraf hattında ilk kamu mesajı, 24 Mayıs 1844 tarihinde iletildi. İlk mesaj, İncil’den bir cümleydi: Tanrı ne yaptı?

Daha sonraki yıllarda ABD’deki başkanlık seçimleri haberlerinin iletimi için bu hat kullanıldı.

Modern Uluslararası Mors Kodu, Alman Friedrich Clemens Gerke tarafından 1848 yılında geliştirildi.
Modern Uluslararası Mors Kodu, ilk kez Hamburg ile Cuxhaven kentleri arasında kullanıldı.

Osmanlı Devleti, 1855 yılındaki Kırım Savaşı’nda Morse’un telgraf sistemini ilk kez kullandı.

Uluslararası Mors Alfabesi, 1865 yılında Paris’te toplanan Uluslararası Telgraf Konferansı’nda kabul edildi.

Tüm radyo iletişimcilerinin Uluslararası Mors Alfabesi’ni bilme zorunluluğu vardı. 2003 yılında toplanan Dünya Radyo İletişimcileri Konferansı’nda alınan kararla bu zorunluluk kaldırıldı.
2014 yılında Mors koduna eklenen “@” işaretinin karşılığı, “AT Commercial” ifadesinin “AC” şeklindeki baş harfleridir.

Mors alfabesinde yer alan her bir karakter, kısa (•) ve uzun (–) işaretlerle ifade edilir. Harfler, rakamlar ve noktalama işaretleri, nokta ve çizgi (tire) dizgesinden oluşur. Tek bir kısa sinyal noktayı (•), bir uzun sinyal çizgiyi (–) anlatır. Örneğin; “A” harfinin Mors alfabesi ile ifadesi (• –) şeklinde; yani “A” harfi bir kısa, bir uzun sinyalle ifade edilir.

Noktalama işaretlerinde nokta ve çizgilerin birleşimi 6 basamaklıdır. Nokta ve çizgi kombinasyonlarının aralarında kullanılan “sessizlikler” de anlam ifade eder. Kısa sessizlik harflerin, orta uzunluktaki sessizlik kelimelerin, uzun sessizlik de cümlelerin aralarında boşlukları anlatır.

Mors alfabesini oluşturan elektrik sinyallerini gönderip alan aletler, elektromıknatıslı telgraf cihazlarıdır. Teller vasıtasıyla elektrik akımı taşınarak, Mors sinyalleri karşı tarafa ulaştırılır. Mors sinyalleri için kullanılan aletler, teknolojik gelişmelere paralel olarak geliştirildi; yarı ve tam otomatik cihazlar üretildi.

Mors kodunu öğrenmek oldukça basittir. Farklı bir yabancı dil gibi uzun süre dil eğitimi almaya gerek yoktur; ancak Mors alfabesi öğrenmenin anahtarı, bir dil gibi ele almaktır. Bu nedenle, sistemin nasıl kullanıldığını kavramak ve doğrudan okunabilir bir metne dönüştürmek için düzenli olarak pratik yapmak gereklidir.

Uluslararası Mors Alfabesi’nde harfler, rakamlar ve noktalama işaretleri standart bir biçime sahiptir. Bu alfabede sessiz harfler veya aksan yoktur. Bunun yerine duyduğunuz sesler, aldığınız veya algıladığınız şeydir. Bu basit özellik, evrensel bir kullanım sağlar.

Uluslararası Mors Kodu, daha iyi anlaşılması için son kabul edilen güncelleme ile kolaylaştırıldı. Mesajın hem görsel hem de işitsel olarak iletilmesi ve deşifre edilmesi durumunda, aralıklar tanılamlandı. Buna göre; bir noktanın uzunluğu bir birimdir. Bir tire üç birimdir. Aynı harfin parçaları arasındaki boşluk bir birimdir. Harfler arasındaki boşluk üç birimdir. Kelimeler arasındaki boşluk yedi birimdir.

Her harfin bir ses ile aynı süreye eşit bir boşlukla ayrılması gerekir. Ayrıca, her kelimenin bir sinyal süresinin yaklaşık yedi katı kadar süren bir boşlukla ayrılması gereklidir. Bu tür boşluklar, mesajı çevirmek isteyen diğer kişilerin mesajlarının açık ve öz bir şekilde yorumlanmasını sağlar. Her harfte kaç tane karakter bulunduğunu ezberlemek, anlık bildirimleri hızlı bir şekilde çevirmek ve kullanmak için etkili bir yoldur.

Mors alfabesini tercüme etmek için sık sık kod kayıtlarını dinlemek gerekir. Dinlerken not alarak çalışmak öğrenmenin en iyi yoludur. Ancak, dinlerken uzun ve kısa sinyalleri saymak yerine, çeşitli harflerin seslerini deşifre etmeye çalışmak daha pratik bir öğrenme yöntemidir. Harf aralıklarını ayarlayarak, standart harf hızı kısa sürede öğrenilebilir.

Mors kodu öğrenmek için kelimeleri veya cümleleri anında Mors alfabesine çeviren çeşitli online yazılımlar, uygulamalar, programlar ve grafikler de vardır. Böyle bir uygulama, kısa sürede Mors seslerini algılamaya yardımcı olabilir. Bu yöntem, kodlanmış bir mesajdaki farklı harfleri deşifre etmenin etkili bir yoludur.

Harf Kodları

A (• –), B (– • • •), C (– • – •), D (– • •), E (•),F (• • – •), G (– – •), H (• • • •), I (• •), J (• – – –), K (– • –), L (• – • •), M (– –), N (– •), O (– – –),P (• – – •), Q (– – • –),R (• – •), S (• • •), T (–), U (• • –), V (• • • –), W (• – –), X (– • • –), Y (– • – –), Z (– – • •)

Sayı Kodları

0 – – – – –

1 • – – – –

2 • • – – –

3 • • • – –

4 • • • • –

5 • • • • •

6 – • • • •

7 – – • • •

8 – – – • •

9 – – – – •

Noktalama İşaretleri Kodları

Nokta (.): • – • – • –

Virgül (,): – – • • – –

Soru işareti: (?): • • – – • •

Tire (-): – • • • • –

Taksim (/) – • • – •

Bunları Biliyor Musunuz?
Uluslararası Telekomünikasyon Birliği’nin (ITU) kabul ettiği ve halen yürürlükte olan mors kodu, Uluslararası Mors Kodu’dur.
Mors alfabesi, icat edildiği tarihten sonraki yaklaşık 150 yıl boyunca uzak mesafeler arasında iletişim kurmak için kullanıldı.
Denizdeki gemiler uzun süre Mors kodlarını kullanarak haberleşmiştir. Gemiciler, fener veya gaz lambası gibi ışık kaynaklarını açıp kapatarak haberleşmiştir.
Bazı askeri birlikler; sessiz bir şekilde haberleşmek için el ve göz işaretleri veya el vuruşları ile Mors kodlarını kullanmıştır. Özellikle 2. Dünya Savaşı’ndaki askeri operasyonlarda yaygın olarak Mors alfabesi kullanılmıştır.
1990’lı yıllarda Amerika’da amatör radyocular lisans alabilmek için Mors alfabesi ile dakikada 5 kelimeyi alıp, göndermek zorundaydı.
ABD kurallarına göre ses ve veri iletimleri belirli amatör radyo bantlarıyla sınırlıyken, Mors koduna tüm amatör bantlarda (LF, MF, HF, VHF ve UHF) izin verilir.
Bazı ülkelerde, bazı radyo bantları sadece Mors alfabesi için ayrılmıştır.
Radyo bazlı iletişim cihazlarında kullanılan Mors alfabesi için düşük bir bant genişliği yeterlidir. Sesli iletişimde 2400 Hz bant genişliği gerekirken, Mors kodu için 100–150 Hz yeterlidir.
Mors alfabesi, günümüzde amatör radyo operatörleri tarafından kullanılmaktadır. Amatör radyocular, radyoda kısa dalgada Mors alfabesi ile iletişim kurar.
Mors alfabesi, günümüzde cep telefonlarında kullanılan kısa mesajlaşmadan (SMS) daha hızlı bir iletişim sistemidir. Bu sebeple bazı cep telefonları Mors alfabesine uyumlu olarak üretilmiştir.
Tecrübeli bir Mors operatörü, dakikada 40’tan fazla kelime okuyabilir.
“ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ” harf dizgesinin Mors kodunda ifade edilmesi 8 dakika sürer.

Harflerin Mors sesleri:
Çevirme işlemleri için Mors Alfabesi Çevirici aracını kullanabilirsiniz.