Metin And Kimdir?Eserleri Nelerdir?

17 Haziran 1927 tarihinde İstanbul’da doğdu.

Asıl adı Metin Tevfik’tir. Bankacı olan babası Reşid Bey Rodos, annesi Seniha Hanım Vidin kökenlidir. Çavdar olan soyadı, liseyi bitirdikten sonra büyük dayısı Cenab ve Sevda And ailesinin evlâtlığı olduğundan And olarak değişmiştir.

Metin And Hayatı

1946’da Galatasaray Lisesi’ni, 1950’de İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ni bitirdi. Lise yıllarında babasının desteğiyle müzik ve tiyatro ile yakından ilgilendi. İstanbul Belediyesi Konservatuvarı’nda Ferdi von Statzer ve Cemal Reşit Rey’in derslerine dışarıdan devam etti. Uluslararası ekonomik hukuk dalında yüksek lisans eğitimi için gittiği İngiltere’de müzik ve tiyatro üzerinde çalışma isteği ağır bastığından bu alanda yoğunlaştı. Bir süre Almanya’da iş tecrübesi edinmek amacıyla staj gördü. 1953’te Türkiye’ye dönünce özel sektörde çalışmaya başladı. Bir yandan da daha önce birkaç deneme ile başladığı müzik, bale, opera, tiyatro ve edebiyat konularında yazılar yazmaya devam ediyordu. Türk Folklor Araştırmaları (1949-1980), Hisar (1950-1980), Müzik Görüşleri (1951), Pazar Postası (1953-1954), Forum (1954) ve Ulus (1955) ilk dönem yazılarının çıktığı yayınlardır.

Rockefeller Vakfı’nın bursuyla bale, opera ve tiyatro eğitimi için New York’a gitti, aynı vakfın imkânlarıyla Londra’da bulundu. Bir süre Forum dergisini ve yayınlarını yönetti. Kuruluşundan itibaren Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tiyatro Enstitüsü’nde (daha sonra Tiyatro Kürsüsü / Tiyatro Bölümü) otuz yılı aşkın bir süre öğretim görevlisi ve öğretim üyesi olarak çalıştı. “Meşrutiyet Çağı Siyasal, Hukuksal ve Toplumsal Düzeninin Türk Tiyatrosuna Etkisi” adlı teziyle doktor (1969), “Osmanlı Tiyatrosu” başlıklı teziyle doçent (1975), “Dünyada ve Bizde Gölge Oyunu” adlı takdim teziyle profesör (1980) oldu. 1994’te emekliye ayrıldı. Ardından yurt içi ve yurt dışında konuk öğretim üyesi sıfatıyla birçok üniversitede ders verdi. Gençliğinden beri gezdiği yerlerde bulunan arşiv ve kütüphanelerde araştırmalar yaparak bilgi ve belge toplamaya özen gösterdi. Türk tiyatrosunu ve özellikle geleneksel Türk tiyatrosunu tanıtan basılmış kitaplarının yeni basımıyla ve yeni kitapların hazırlanmasıyla meşgul olan Metin And 30 Eylül 2008’de Ankara’da kalp krizi sonucu öldü ve İstanbul’da Yeni Topkapı Mezarlığı’nda gömüldü.

Evinin bodrumundaki sandıklardan çalınıp yok edilen yazmalar arasında yer alan eserler, XIX. yüzyılın son çeyreğinden XX. yüzyılın ilk çeyreğinin sonuna kadar altmış yıllık bir dönemde Türk tiyatrosu adına sergilenen oyunlar Mahmud Yesâri, Halit Fahri Ozansoy, Ahmed Midhat Efendi, İ. Galip Arcan, Celâl Sahir Erozan, Yusuf Ziya Ortaç, Vedat Örfi Bengü, İbnürrefik Ahmet Nuri Sekizinci, Mehmed Rauf, Ercümend Ekrem Talu, Bahâ Tevfik, Sermet Muhtar Alus, İskender Fahreddin Sertelli, Reşat Nuri Güntekin, Selâmi İzzet Sedes gibi isimlerle Ahmed Şefik, Mehmed Reşad, Mustafa Âtıf, Mehmed Rifat, Hayri Muhiddin, Muhiddin İzzet, Enver Kemal, Memduh Suad, Tayyibzâde M. Sezâi, Enver Ziyâ, Giritli Fahri, Neşet Kâmil, Müfid Râtıb, Sezâi Nâmık, Müçteba Salahaddin, Mehmed Sâdık, Hasan Bedreddin, Fahrünnisâ Fahreddin gibi bugün pek hatırlanmayan yazarların imzalarını taşıyordu. Bu kaynakların ziyan olmasının, Türk tiyatro tarihinin yazılması ve özellikle kendi araştırmaları bakımından olumsuz sonuçları görülmüştür.

Metin And gölge oyunu, kukla, meddah, seyirlik köy oyunları, geleneksel Türk tiyatrosunun kökeni ve yüzyıllar boyunca geçirdiği evreler üzerine dünyada yankı uyandıran çalışmalar yapmış, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e modern Türk tiyatrosunun tarihiyle ilgili eserler kaleme almıştır. Bunların yanında Ermeni, Rum ve Bulgar sanatçı ve yazarlarının Osmanlı tiyatrosuna katkılarını ele aldığı araştırmalarıyla, illüzyon sanatının Türkiye’de ve dünyadaki durumunu irdelediği kitaplarıyla, Osmanlı şenliklerinin gösterim ve tasvir sanatları bakımından incelenmesinde, muharrem tâziyelerinden yüzyıllar boyunca gelişerek ortaya çıkan gösterilere, Türk imajının dünya bale ve opera tarihindeki yerinin ve etkilerinin ortaya çıkarılmasında ve Osmanlı tasvir sanatlarının 1950 sonrasında bütün dünyada yeniden gündeme getirilmesindeki katkılarıyla dikkat çekmiş ve pek çok ödül almıştır. Ayrıca eski din ve kültürlerin baskın gelenek ve uygulamalarının, Türkler’in İslâmiyet’i kabulünden sonra kimlik ve kılık değiştirerek halk arasında nasıl yaşamaya devam ettiğini uzun yıllara yayılan araştırmaları sonucu yazı ve kitaplarıyla ortaya koymaya çalışması dünyanın her yerinde takdir görmüştür. Bu bağlamda Türk Dil Kurumu bilim ödülü (1970), Türkiye İş Bankası bilimsel araştırma ödülü (1980), Sedat Simavi sosyal bilimler ödülü (1983), Fransa hükümetinin “Officier de l’ordre des arts et des lettres” nişanı (1985), İtalya Cumhurbaşkanı’nın şövalyelik nişanı (1991), Türkiye Bilimler Akademisi hizmet ödülü (1998) gibi pek çok ödül ve nişan almıştır.

Metin And Eserleri

Gönlü  Yüce Türk (1958),

Bizans Tiyatrosu (1962),

100 Soruda Türk Tiyatrosu (1970),

Meşrutiyet Döneminde Türk Tiyatrosu  (1971),

Tanzimat ve İstibdat Döneminde Türk Tiyatrosu (1972),

50 Yılın Türk Tiyatrosu (1973),

Oyun ve Büyü (1974),

Osmanlı Tiyatrosu (1976),

Osmanlı Dönemi Minyatürleri (1976),

Dünyada ve Bizde Gölge Oyunu (1977),

Kültürel Etkinlikler ve Büyük Kuruluşlar (1981).

Ataç Tiyatroda (1982),

Atatürk ve Tiyatro (1983),

Şair Evlenmesinden Önce Türk Oyunları (1983),

Selection Of 33 Turkish Miniatures (1983),

Geleneksel Türk Tiyatrosu-Kukla, Karagöz, Ortaoyunu (1985),

16. Yüzyılda istanbul (1994),

Tiyatro Terimleri Sözlüğü (Haldun Taner, Özdemir Nutku’yla 1966).

Oyun ve Büyü:

Kerbelâ-Muharrem ta’ziye (2002),

Başlangıcından 1983’e Türk Tiyatro Tarihi (2004),

Türk Kültüründe Oyun Kavramı (2002).