İbni Rüşd Kimdir?Neler Yaptı? Buluşları Nelerdir?

İbn Rüşd

Tam adı ile, Ebu’l-Velid Muhammed ibn Ahmed ibn Muhammed ibn Rüşd, 14 Nisan 1126 yılında Kurtuba’da doğmuştur. Endülüslü Arap felsefeci, hekim, fıkıhcı, matematikçi ve tıpçı olan İbn Rüşd’e göre tek filozof Aristotales’tir.

En çok Aristo’nun eserlerinden yaptığı, bugün batıda pek çoğu unutulmuş Arapça tercümeleri ve şerhleriyle ünlüdür. 1150 yılından önce Avrupa’da Aristo’nun eserlerinin birkaç tercümesinden başkası yoktu ve bunlar da din adamlarınca rağbet görmeyip incelenmiyordu.

İbn Rüşd’ün eserlerinin 12. yüzyıl başlarında Latinceye tercümesi ile Batı’da Aristo’nun mirası yeniden keşfedilmiştir. İbn Rüşd’n Aristo üzerinde çalışmaları otuz yıllık bir dönemi kapsamaktadır. Bu dönem içinde erişemediği “Politika” dışında bütün eserlerine şerhler yazılmıştır.

Orta Çağın Avrupalı skolastiklerinin kendisine gösterdikleri saygıdan ötürü Dante, İbn Rüşd’ü İlahi Komedya da diğer büyük pagan filozoflarla birlikte “intifatın üne borçlu olduğu” Limbo’da göstermiştir.

İbn Rüşd’ün siyaset, din, hukuk, tıp ve felsefenin pek çok alanında 150’den fazla eser kaleme aldığı bilinmektedir. Özellikle Aristotales’in Organon külliyatı üzerine yazdığı birçok şerh bulunmaktadır.

Bu şerhlerin boyutları küçük, orta ve büyük olmak üzere üç çeşittir. Küçük ve orta şerhler, ekseriya eserin tamamının şerhi olmakla birlikte bazı kapalı ifadelerin sayfalar boyu analiz edildiği çalışmalardır.

İbn Rüşd, İsaguci adı ile Organon’un altı kitaplık külliyatına giriş mahiyetinde bir eser kaleme almıştır. Benzer bir örneği İbn Sina’nın Şifa Külliyatına yazdığı el-Medhal isimli çalışmasında görülmektedir.

Felsefe üzerine sayısı eseri bulunan İbn Rüşd, 10 Aralık 1198 yılında Marakeş, Fas’ta vefat etmiştir.

İbni Rüşd’ün Bazı Eserleri: 

Kitâbü’l-Maķūlât (Kategoriler), Telħîśu Kitâbi’l-Maķūlât (Kategoriler Şerhi), Kitâbu’l-İbâre (Aristo’nun Yorum Üzerine adlı eserinin Arapça çevirisi), Cevâmi, el-Hiss ve el-Mahsûs (Duyum ve Algı Üzerine), Cevâmi, fî el-Felsefe (Felsefe Üzerine Değerlendirme), Cevâmi Kitâb el-Nefs (Nefis Kitabı Üzerine Değerlendirme), Darûrî fî el-Nahv (Nahiv Üzerine Zorunlu Bilgiler), Kelâm ‘ala el-Kelimeti ve el-İsm el Muştak (Kelime ve Türetilmiş İsimler Üzerine), Kitâb el-Hayevân (Hayvanlar Üzerine), Makâle fî el-‘Akl (Akıl Üzerine), Makâle fî el-Cimri’ el-Semâvî (Göksel Nesnelerin Doğası Üzerine), Muhtasar el-Mecisti (Almagest’in Özeti)

Muhtasar Kitâb el-Mustasfâ lî el-Gazâlî (Gazâlî’nin Mustafâ Kitabı Üzerine), Risâle el-Âsâr el-‘Adiyye (Olağan Yapıtlar Üzerine), Risâle Mâba’de’t-Tabî’a (Metafizik Üzerine), Şerh Akîde el-İmâm el-Mebdî (İmam Medbî’nin Kurallarının Yorumu), Şerh Kitâb el-Burhân lî Aristutâlis (Aristoteles’in Burhan Kitabı’nın Yorumu), Şerh Kitâb el-Kıyâs lî Aristutâlis (Aristoteles’in Kıyas Kitabı’nın Yorumu), Tefsîr Mâba’de’t-Tabî’a (İbn Sînâ’nın Tıp Özeti Kitabının Yorumu), Tehâfüt el-Tehâfüt el-Felâsife (Filozofların Tutarsızlığı’nın Yorumu),Telhîs İlâhiyyât lî Nikulâvus (Metafizik’in Özeti), Telhîs Mantıki Aritutâlis (Aristoteles’in Mantık’ının Özeti), Bidâyet el-Müctehid ve Nihâyet el-Muktesid (İçtihâdın Başlangıcı ve Ilımlılığın Sonu), Kitâb el-‘Usûl el-Fıkh (Fıkıh Üzerine), Kavl fî Âlât el-Teneffüs (Solunum Üzerine), Kitâb el-Külliyât fî el-Tıb (Tıp Külliyatı), Kitâb fî Hıfz el-Sıhha (Sağlığın Korunması Üzerine), Makâle fi Asnâf el-Mizâc (Mizaç Türleri Üzerine), Makale fî el-Mizâc (Mizaç Üzerine), Makâle fî Hummeyât el-‘Ufûn (Ateşli Hastalıklar Üzerine), Mes’eletün fî Nevâib el-Hummâ (Humma Hastalığıyla İlgili Sorunlar), Resâil İbn Rüşd el-Tıbbiyye (İbn Rüşd’ün Tıp Makaleleri), Şerh Urcûze lî İbn Sinâ (İbn Sînâ’nın Tıp Özeti Kitabının Yorumu), Telhîs Evvelu Kitâb el-Edviye el-Müfrede (Müfred İlaçlar’ın Birinci Kitabının Özeti), Telhîs Kitâb el-Hummeyyât lî Câlînûs (Galenos’un Humma Kitabının Özeti), Telhîs Kitâb el-Mizâc lî Câlînûs (Galenos’un Mizaç Kitabı’nın Özeti).