İbn-i Heysem kimdir? Buluşları Nelerdir? 

Doğum tarihi: MS 1 Temmuz 965, Basra, Irak

Ölüm tarihi ve yeri: 6 Mart 1040, Kahire, Mısır

Görme, optik ve ışık alanında bilime büyük katkılar sağlayan İbn-i Heysem, tarihin en önemli bilim insanlarından biriydi. İbn-i Heysem, baş yapıtı kabul edilen Optikler Kitabı’nın yanı sıra astronomi, felsefe, sayı teorisi ve geometri üzerine eserler yazdı. 

Arap fizikçi, matematikçi ve filozof İbn-i Heysem, 965’te Basra’da dünyaya geldi, 1038-1040 yılları arasında Kahire’de öldü.Fizik, matematik ve felsefe alanlarında çalışmalar yapmıştır.

İbn-i Heysem kimdir? Buluşları Nelerdir?

Öğrenimine Basra’da başladı.Zamanının yüksek din ve fen ilimlerini de burada öğrendi.Tahsilinin bir kısmını tamamladıktan sonra, Bağdat’a giderek özellikle; matematik, fizik, mühendislik, astronomi, metalurji gibi pozitif bilimleri öğrenip, şöhrete kavuştu.Öğrendiklerini uygulama safhasına koymak için çok gayret gösterdi. Birçok önemli neticeler ve başarılar elde etti.

İbn-i Heysem’in başarıları diğer memleketlerde duyulunca, Mısır’da hüküm süren Fatimi Devleti hükümdarlarından El-Hakim kendisini Mısır’a davet etti.İbn-i Heysem, Mısır’a gitmeden önce, Nil Nehri ile ilgili bir sulama projesi ve bazı teknik çalışmalarda bulunmuş, Nil Nehri’nden nasıl istifade edilebileceğini araştırmıştı. Projesini Fatimi sultanı El-Hakim’e açıklayınca, sultan projenin gerçekleştirilmesi için ona her türlü yardımı yapacağını bildirdi.

İbn-i Heysem, Nil Nehri boyunca ilmi ve teknik incelemelerde bulundu. Yaptığı projelerin başarılı bir şekilde uygulanmasının o günkü şartlarda mümkün olmadığını görünce, hükümdardan af diledi.İbn-i Heysem, El-Hakim’in kendisi hakkında kanaatlerinin değişmesinden korkarak, gözden ırak bir yere çekilip hükümdardan uzak durmaya karar verdi.

Gizlice ilmi çalışmalarını sürdürerek birçok eser yazdı.İlim tarihçilerine göre, İbn-i Heysem’in hayatının bu dönemi en verimli ve başarılı devri olmuştur. İbn-i Heysem, Birûni ve İbn-i Sina ile çağdaştı.

İbn-i Heysem, çağının bütün ilimlerinde otoriteydi. Fevkalade keskin bir görüş, anlayış, muhakeme ve zekaya sahipti. Aristo ve Batlamyus’un eserlerini inceleyerek hatalarını gösterdi.Bunları özetleyerek Arapça’ya tercüme etti. Ayrıca tıp biliminde de derinleşti. Geometriyi mantığa uyguladı.Öklid ve Apollonius’un geometrik ve sayısal metotlarını geliştirdi ve pratik uygulama alanlarını işaret etti.Geometri ve matematiğin inşaatçılık alanında uygulanmasında katkıda bulundu. Eski medeniyetlerden intikal eden matematik, geometri ve astronomiyi tedkik ederek ilmi tenkitlerini ortaya koydu ve bu sahalarda kendi nazariyelerini geliştirerek ilim alemine sundu.Mesela; Aristo ve Batlemyüs’e ait olan dünyanın, kainatın merkezi olduğu şeklindeki görüşleri üzerindeki şüphe ve tereddütlerini ifade etti.

Dünya merkezli bir kainat sisteminin kesin olmayacağını, uzayda daha başka sistemlerin de bulunabileceğini ve güneş sisteminin mevcut olduğunu söyledi. Nitekim İbn-i Heysem’den yüzlerce sene sonra , İbnu’ş-Şâtır ve Nureddin Batrucîsonra Newton ve Kepler, Güneş sistemi nazariyesini kabullenmişler ve yer kürenin bu sistem içinde bulunduğunu söylemişlerdir.

İbn-i Heysemin Eserleri

Kitab-ül-Menazir (Yüzü aşkın eserlerinin en meşhur ve geniş muhtevalı olanıdır, yedi bölümden meydana gelmiştir. İbn-i Heysem’in bu meşhur eseri, Ortaçağda beş defa Latinceye çevrilmiş olup, bütün Avrupa üniversite ve ilim merkezlerinde tanınan tek müracaat eseri durumundaydı), Kitab-ül-Cami’ fi Usûl-il-Hisab (Matematiğin esasları ve metodolojisi ile ilgili), El-Muhtasar fi İlm-il-Hendese (Öklid geometrisinin inceleme ve eleştirisine dairdir), Kitabun fihi Rüdûd alel-Felasifet-il-Yunaniyye ve Ulema-il-Kelam (Eski Yunan filozoflarına ve onlara uyan bazı kelam alimlerine reddiye), Kitab-ül-Ezlal (Ay ve güneş tutulmaları hakkında), Risaletün fi Keyfiyet-ül-Ezlal (Gölgenin meydana gelmesi hakkında), Kitabun fi İlm-il-Hendese vel-Hisab (Matematik ve geometri ile ilgili), Kitabun fi Hayat-il-alem (Kainatın düzeni ve sistemi hakkında), Risaletün amil-il-Ayni vel-İbsar (Gözün yapısı ve görme olayının incelenmesi hakkında).