Hikmet Ve Gazelin Üstadı Sâdi Şirâzî Kimdir? 

İran’ın Şîrâz kasabasında Sünni bir âilede dünyaya gelen, Fârs edebiyatının en büyük şairlerinden olan Şeyh Sâdi Şirâzî, Atabekler devrinin en hakiki şahidi ve seyyahıdır. Doğum tarihi ile ilgili kaynaklarda değişik zamanlar verilmekle birlikte, 1291 yılında doğduğu yerde vefat etmiştir. Lakabı Müşerrifüddin ve/veya Muslihüddin. Künyesi Ebû Abdullah, mahlası ise Sâdi. Çocukluğunda babasının gözetiminde eğitime başlar, fakat babasını erken kaybeder. Dedesi Mes’ûd b. Muslih el-Farisî tarafından yetiştirilir.

Hikmet Ve Gazelin Üstadı Sâdi Şirâzî Kimdir?

Sâdi Şirâzî Kimdir?

Öğrenimini tamamlamak için 1223 yılı civarında Bağdat’a gider. Devrin en kıymetli medresesi Nizamiye’de tahsilini tamamlar.

Devir Moğol istilası zamanı ve Atabekler ile Harzemşahların mücadelesi devridir. Kabına sığamayan Sâdi için artık sefer-seyahat yılları başlar. Otuz-kırk yıl sürecek olan yolculuğunda Hicaz, Şam, Mısır, Hindistan, Yemen, İsfahan bir de Somnat gibi şehirlerde sûfîlerle sohbet eder, arada bir uzlete çekilir, çoğu zaman yayalarla yürür, Yemen’de ölen bir çocuğun mezarını ziyaret eder, Ba’lebek Camii’nde va’z eder, Kufe’de pabuçsuz kalır, Kudüs çöllerinde frenklere esir düşer. Kuzey Afrika’da bir okulun önünden geçer, öğretmenlerin ve öğrencilerin durumlarıyla ilgilenir, Diyarbakır’da cimri bir zengini ziyaret eder, Habeşistan’da zindana atılanları gider görür ve daha nice insan hikâyelerini yaşar ve buralarda öğrendiği gerçek, samimi ve hikmetli hikâyelerini, memleketi Şiraz’a dönünce satırlara döker.

Uzun yıllar süren seyahatlerinde pek çok tecrübe ve hikmetli bilgileri, kendi ifadesiyle ‘artık kaplanların kaplan huyunu terk ettikleri’, adâleti ile nam salmış Atabek Ebubekir bin Sa’d ibni Zengi zamanında, İslâmî edebî eserleri arasında büyük bir şöhrete sahip Bostan ile Gülistan’ını neşreder.

Bostan, manzum bir mesnevi olup, on bâbdan oluşur: Âdil ve insaf, İhsan ve cömertlik, Âşk ve sarhoşluk, Huzu’ ve huşu’, Teslim ve rıza, Kanaat, terbiye, Âfiyete şükür, Tövbe ve inâbe, Münacat ve hâtime.

Gülistan ise nazım ve nesrin ahenktar bir imtizacından doğar. Gazelin ve hikâyenin üstadı, piri olarak bilinen Sâdi, Gülistan’ı ibretli, hikmetli manzum-nesir hikâyelerle güzelleştirir. Fars edebiyatının şaheserlerinden olan eser, sekiz bölümden oluşur: Hükümdarların hâl ve hareketleri, Dervişlerin ahlâkı, Kanaat etmenin faziletleri, Sükût etmenin faydaları, Âşk ve gençlik, Takatsizlik ve ihtiyarlık, Terbiyenin tesirleri, Sohbet etmenin âdâbı.

Bostan, biraz daha ağır bir üsluba sahiptir ve havas tabakaya, Gülistan ise daha hafif ve açık bir üslûba sahiptir. Hem avâma (sıradan kimselere), hem de havâssa (ilim erbabına) hitap eder.

Mezarı Şirâz’da hankâhının bulunduğu yerdedir. Zamanla harap olan mezarı, 1766 tarihinde Kerim Han tarafından yeniden yaptırılmıştır.