Halide Nusret Zorlutuna Kimdir? Eserleri Nelerdir?

Şair, yazar (D. 1901, İstanbul – Ö. 10 Haziran 1984, İstanbul). Babası, II. Abdülhamid dönemi gazetecilerinden ve Kerkük mutasarrıfla­rından Avnullah Kâzımî, annesi Ayşe Nazlı Hanım’dır. Yazar Emine Işınsu Öksüz’ün annesidir. Döneminin ünlü gazetecilerinden Süleyman Tevfik Özzorluoğlu amcası, İsmet Kür kız kardeşi, Pınar Kür yeğenidir.

Halide Nusret Zorlutuna Kimdir? 

Halide Nusret’in babası Avnullah Kâzımî, İstanbul’da gazetecilik yaptığı yıllarda Ermeni teröristlerden gelen tehditler nedeniyle Mehmed Selim imzasını kullanmıştı. Avnulah Kâzımî Bey, 1908 yılında “Fedekeran-i Millet Cemiyeti” adlı bir siyasi parti kurup muhalefete başladığı için İttihat ve Terakki Partisi yönetimi tarafından yıllarca sürgün ve zindan hayatı yaşadı. Bu nedenle Halide Nusret, çocukluğunda babasını çok az görebildi. Yedi yaşına kadar terbiyesini ve ilk bilgilerini aydın bir kadın olan annesi Ayşe Nazlı Hanım’dan aldı. İlk şiir zevkini de annesinden aldığını söyler. Avnullah Bey bir süre siyasetten çekilmeyi kabul edip Kerkük’te mutasarrıf olarak görevlendirildiğinde ailece Kerkük’e gittiler. Halide Nusret, bu dönemde özel hocalardan ders alarak Arap ve İran dillerindeki bilgisini geliştirdi. Kerkük’teki çocukluk yıllarını “Bir Devrin Romanı”  adlı anı kitabına aktardı. Aile, I. Dünya Savaşı başladığı sırada İstanbul’a döndü ve Halide Nusret burada Erenköy Kız Lisesi’ne devam etti. Lise tahsiline devam ederken babasını kaybetti. Babasının ölümü üzerine yazdığı “Ağlayan Kahkahalar” adlı yazısı 1917 yılında “Talebe Defteri” adlı derginin düzenlediği yarışmada birinci oldu ve yayımlandı. Halide Nusret böylece edebiyat dünyasına adım atmış oldu.

Lise öğrenimini tamamladıktan sonra, bir süre İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı bölümünde eğitim gördü. Ekonomik koşullar nedeniyle çalışmak zorunluluğu doğunca Darülmuallimat sınavlarına girdi ve öğretmen olma hakkı kazandı. 1924 yılında Edirne’de başladığı öğretmenlik mesleğini sırasıyla Kırklareli, Kars, Ardahan, Urfa, Karaman, İstanbul ve Ankara’da bulunan ortaokul ve liselerde sürdürdü. Öğretmenlik mesleğini çok sevdi ve kendisinin öğretmen olmak için yaratıldığı inancını her zaman ifade etti. İstanbul’da öğretmenlik yaparken bir taraftan da İstanbul Darülfünun’da Tarih Bölümü’ne devam etti ve kendi çabasıyla İngilizce öğrendi.

1926 yılında, daha sonra tümgeneral rütbesine kadar yükselecek olan Süvari Binbaşısı Aziz Vecihi Zorlutuna ile evlendi. 1930’da oğulları Ergün, 1938’de kızları Emine dünyaya geldi.

Halide Nusret Zorlutuna, Mütareke yıllarında işgalciliğe karşı yazılar yazdı. Gerek vatan savunmasının bir sınırdan bir sınıra taşıdığı eşinin mesleği, gerekse genç Cumhuriyetin öğretmeni olarak kendi mesleği, ona Türkiye’nin hemen her köşesini gezip görme imkânı verdi. Zorlutuna, 1957 yılında Ankara Kız Teknik Okulunda edebiyat öğretmeni iken kendi isteğiyle çok sevdiği öğretmenlik mesleğinden emekli oldu.

Henüz on beş yaşında iken yazarlık hayatına giren Zorlutuna, on dokuz yaşında ilk romanı olan “Küller”i kaleme aldı. Şiir, hikâye ve diğer düzyazıları daha çok Millî Mecmua’da olmak üzere Çınaraltı, Aydabir, Salon Mecmuası, Türk Kadını, Çağrı, Hilâl, Defne, Hisar Kadınlar Dünyası gibi dergilerde ve Vakit, Zafer, Kudret, Haber, Yeni İstanbul, Sabah, Hürriyet gazetelerinde yayımladı. Kurtuluş Savaşı’nın etkisiyle milli edebiyat akımına katıldı. Dönemin pek çok şairi gibi şiirlerinde vatan, millet, bayrak sevgisi gibi milli temaları işledi. Milli duygularla kaleme aldığı “Git Bahar” adlı şiiri Kuvayı Milliye saflarında yankı buldu, tanınmasını sağladı. Şiirlerinde hece ölçüsünü kullandı. İlk kitabı roman olmasına ve şiir kitapları kadar romanı yayımlanmış olmasına karşın şairliğiyle tanındı. Şiirlerinde hece ölçüsünü, romanlarında sade Türkçeyi kullanması, kendine özgü şiir dili kurması ve etkileyici lirizmiyle ustalığı kabul edilen şairlerimizden biri oldu.

Zorlutuna, genç yaşlardan itibaren sosyal kuruluşlarda ve hayır cemiyetlerinde çalıştı. Türk Kadınlar Birliği, Türk Ocakları, Halkevleri, Muallimler Birliği, Yardımsevenler Derneği, Söroptimistler Derneği, Çocuk Haklarını Müdafaa Cemiyeti ve Çocuk Esirgeme Kurumu (Himaye-i Etfal Cemiyeti) yönetim kurullarında uzun yıllar hizmet verdi. 1959’da Türk Anneler Derneği’nin kuruluşuna öncülük etti, genel başkanı oldu. Türk Dil Kurumu’nun kurucu üyelerindendi.     

1975 yılı, Birleşmiş Milletler tarafından “Dünya Kadın Yılı” ilân edildiğinde “Kadının Sosyal Hayatını İnceleme ve Araştırma Derneği” tarafından düzenlenen sergi ve toplantıda Halide Nusret, “Ümmül Muharrirat (Yazarların Annesi)” ilan edildi. 1983 yılında ise Halide Nusret’e Basın Yayın Genel Müdürlüğü (Kültür Bakanlığı) ile Türk Basın Birliği tarafından “Basın Mesleğinde 50. Yıl Hizmet Beratı” belgesiyle plaket verildi.   

Halide Edip Zorlutuna Eserleri

Şiir

Geceden Taşan Dertler (1930)

Yayla Türküsü (1943)

Yurdumun Dört Bucağı (1950)

Ellerim Bomboş (1967)

Git Bahar

Sevmek

Roman

Küller (1921)

Sisli Geceler (1922)

Gül’ün Babası Kim (1933)

Aşk ve Zafer (1978)

Hikâye

Büyük Anne (1971)

Aydınlık Kapı (1974)

Benim Küçük Dostlarım (1948)

Hatıra

Bir Devrin Romanı, Kültür Bakanlığı Yayınları Ankara, (1978)