Biruni Kimdir? Hayatı Ve Buluşları 

Doğum tarihi: MS 4 Eylül 973, Beruni, Özbekistan

Ölüm tarihi ve yeri: 13 Aralık 1048, Gazni, Afganistan

Biruni’nin Hayatı

Dünyada bilim sahasına kazandırdığı ilk keşif ve buluşlarla, bilim dünyasına ışık tutan Türk-İslam alimi el-Biruni; fizik, tıp, matematik, astronomi, trigonometri, coğrafya, jeodezi, farmakoloji, jeoloji, filoloji, din gibi konuları incelemiş ve toplamda 113 eser meydana getirmiştir.

Ünlü Fıkıh bilgini Ebu’l-Hasan el-Velvaleci anlatıyor:

“Ebu Reyhan el-Biruni’nin ziyaretine gitmiştim. Canı boğazına gelmiş halde, hasta yatağında tık nefes yatıyordu. O halde iken bana dedi ki: Bir gün bana mirasta ninelerin haklarının hesaplanmasıyla ilgili bir denklemden söz etmiştin, nasıldı o? Biraz da ona acıyarak dedim ki: Bu durumdayken de hâlâ bana onları mı soruyorsun? Dedi ki: Bu konuyu bilerek bu dünyadan ayrılmam mı daha hayırlıdır, yoksa bilmeden veda etmek mi? Bunun üzerine meseleyi tekrar kendisine anlattım. Dinledi ve ezberledi.

Sonra bana yapacağı şeylerden söz etti. Biraz sonra yanından ayrıldım. Az ilerlemiştim ki yüksek sesle ağlaşma ve bağrışmalar duydum. Döndüm baktım, Ebu Reyhan el-Biruni vefat etmişti.”

El-Biruni’nin Yaşamı

Ebu Reyhân Muhammed b. Ahmed el-Biruni h. 3 Zilhicce 362 / m.4 Eylül 973 tarihinde Harezm bölgesinin merkezi olan Kas’ta dünyaya gelmiştir.El-Biruni’nin vefat tarihi ise tam olarak bilinmemektedir. Bugün araştırmacılar tarafından h. 453 / m. 1061 tarihi Ebu Reyhan Biruni’nin ölüm tarihi olarak kabul edilmektedir. Ayrıca Biruni eserlerinde ailesi, soyu, nisbesi veya etnik kökeni dair detaylı bir malumat da vermemektedir.

Parlak zekâsı sebebiyle daha küçük yaşta nazar-ı dikkati çeken el-Biruni, dönemin ünlü matematik ve astronomi bilgini Ebû Nasr Mansûr b. ‘Alî b. Irâk’ın mahiyetinde büyümüştür. Mansûr, Biruni’nin yetişmesi ve iyi bir eğitim almasına özen göstermiştir. Nitekim el-Biruni, el-Âsârü’l-bâkıye adlı eserinde ibn Irâk’tan “hocam” diye bahsetmektedir.

Gençlik yıllarından itibaren bilimsel çalışmalara başlayan el-Biruni, Harezm bölgesinde siyasi ve askeri yönden birtakım karışıklıkların yaşanması münasebetiyle dolayı, 22 yaşına kadar hayatını idame ettirdiği Harezm’i terk etmek zorunda kalmıştır. Bir süreliğine Rey bölgesinde ikâmet eden el-Biruni daha sonra yeninden doğduğu topraklara geri dönüp, kendisini bilim tarihinin zirvesine ulaştıracak eserlerini meydana getirmiştir.

X. ve XI. asır Ortaçağ Türk-İslam dünyasını temsil eden Ebu Reyhan el-Biruni bütün hayatını ve varlığını bilime adamış önemli bir şahsiyettir. Modern bilimin babası olarak nitelendirilen Georges Sarton, XI. yüzyıla “Biruni Asrı” adını vermiştir. Nitekim dünyanın önde gelen İslam Bilim Tarihçisi Prof. Dr. Fuat Sezgin, 27 yaşındaki Biruni ile 18 yaşındaki İbn Sina’nın “Işığın sürati ölçüsüz müdür, yani lâ-mütenâhî midir, yoksa ölçülebilir mi? Yani zamanla ölçülebilir mi?” konusu üzerinde tartışmalarını bugünün Türkiye’sinde bile olamayacağını dile getirir. Bu iki mümtaz bilim insanın sözleri esasında Biruni’nin yaşadığı dönem içerisindeki yeri ve önemini açıkça ifade etmektedir.

Tüm hayatını bilgiye ve bilmediği şeyleri öğrenmeye adayan ve dünyada bilim sahasına kazandırdığı ilk keşif ve buluşlarla, bilim dünyasına ışık tutan Türk-İslam alimi el-Biruni;

fizik, tıp, matematik, astronomi, trigonometri, coğrafya, jeodezi, farmakoloji, jeoloji, filoloji, din gibi konuları incelemiş ve toplamda 113 eser meydana getirmiştir.

Ne yazık ki bu eserlerden sadece birkaçı günümüze ulaşabilmiştir. 

Buluşları

Aristo, Arşimet ve Demokritus gibi yunan filozoflarından etkilenen El-Biruni, 17 yaşında bilimsel çalışmalar yapmaya başlamıştır. 17 yaşlarındayken ilk buluşu olan  Güneşin yüksekliği ve şehrin boylamını hesaplamayı buldu. Ardından buluşlarına Güneşin hareketlerinden mevsimlerin sürelerini hesaplamayı ve  Dünyanın çapını ekledi. Dünyanın çapı bugünkü değere fazlaca yakın olarak bulunmuştur. Tam değerleri o günüm şartlarında ne yazık ki bulamamıştır.

El-Biruni, astronomi ve coğrafya bilimleri için bir çok ölçü aleti geliştirdi. Ne yazık ki geliştirdiği ölçme aletlerinin birçoğu süre içinde önemini yitirdi ve kayboldu. Bu alanda günümüze ulaşan tek ölçü aleti piknometre‘dir.

El-Kanunü’l-Mesudi: Detaylı bir matematiksel coğrafya eseridir.
İstihrâc el-Evtâr fî Dâire: Bu kitapta Orta Asya’nın topoğrafyasını belirledi.
Kitabü’I Cemahir fi Ma’rifeti Cevahir: Bu eserinde 50’nin üzerinde mineral ve maden hakkında detaylı bilgi vermiştir.
Kitâbü’s-Saydele: Hayatı boyunca incelemiş olduğu bitkileri bu kitapta listelemiş,  organik ilaçları ve bu ilaçların hangi hastalıklara iyi geldiğini yine bu eserinde detaylıca anlatmıştır.

Netwon’un matematiksel olarak ispatladığı yer çekimi kuramının ilk fikirlerini El-Biruni, Newton’dan 700 yıl önce ileri sürmüştür. Kendi geliştirdiği teleskop ile yaptığı gözlemler sonucunda dünyanın döndüğü fikrini ortaya atan ilk kişi yine biruni olmuştur. Dünya dönüyorsa, niçin üzerindeki denizler, insanlar ve taşlar fırlamıyor sorusuna ise merkezde bir çekicilik olduğunu, ve bu çekim sonucu nesnelerin ve canlıların dünya üzerinde durduğunu söylemiştir.  Kendisinden  sonra gelen Newton, Toricelli, Copernicus, Galileo gibi bir çok bilim insanına ilham kaynağı olan biruni 75 yaşında vefat etmiştir.