Andrey Saharov Kimdir ?

Nükleer fizikçi 

Doğum tarihi: 21 Mayıs 1921, Moskova, Rusya

Ölüm tarihi ve yeri: 14 Aralık 1989, Moskova, Rusya

Aldığı ödüller: Nobel Barış Ödülü, Sosyalist Emek Kahramanı, Elliott Cresson Madalyası

Andrey Saharov Biyografi

Sovyetler Birliği’nin önde gelen teorik fizikçilerinden biri olan ve bilim çevrelerinde “Sovyet atom bombasının babası” olarak kabul edilen Andrei Sakharov (1921-1989), 1970’lerde Sovyet Rusya’nın en önde gelen siyasi muhalifi oldu. 1980’den 1986’ya kadar Moskova’dan Gorki’ye sürüldü ve ailesi, arkadaşları ve bilimsel meslektaşları ile teması kesildi.

Andrei Sakharov, bir fizik öğretmeninin oğlu olarak 21 Mayıs 1921’de Moskova’da doğdu. Parlak bir öğrenci, Moskova Üniversitesi’nde teorik fizik için Nobel Ödülü sahibi Igor Tamm altında okudu. İkinci Dünya Savaşı sırasında Sakharov askeri bir fabrikada mühendis olarak görev yaptı. 1945’te Lebedev Fizik Enstitüsü’ne girdi ve kısa süre sonra atom silahları üzerinde çalışan Sovyet araştırma grubuna katıldı. Bu dönemde sayısız bilimsel makalenin yazarı, başarıları Sovyet Rusya içinde ve dışında geniş çapta tanındı. 1953’te 32 yaşında, Sovyet Bilimler Akademisi’ne seçilen en genç kişi oldu.

1950 ve 1968 yılları arasında Sakharov, gizli bir yerde termonükleer silahlar hakkında çok gizli araştırmalar yaptı. Ayrıca, nükleer test faaliyetinin tehlikeleri ve nükleer savaşın geri döndürülemez sonuçları konusunda keskin bir farkındalık geliştirdi. Bir muhalif olarak faaliyetleri, 1950’lerin sonlarında Nikita Kruşçev yönetimindeki göreceli entelektüel özgürlük döneminden, Sakharov’un Sovyet liderlerine nükleer testlerin durdurulması için çağrıda bulunmaya başladığı mektuplar göndermeye başladığı döneme tarihlenebilir. Kasım 1958’de Pravda, matematik ve fizikte yetenekli çocukları kırsal kesime çiftlik işleri için gönderme planını eleştiren uzun bir makale yayınlamasına izin verdi. Ayrıca Atomnaia Energiia’da birkaç önemli makale yayınladı.ve devam eden nükleer denemelere ve silahlanma yarışına karşı çıkan diğer Sovyet dergileri. Görüşleri görünüşe göre Kruşçev ve Sakharov’un doğrudan iletişim kurduğu diğerleriyle ağırlık taşıyordu ve Sovyetlerin 1963’te ilk deneme yasağı anlaşmasını imzalama kararını etkiledi.

Bu nispeten liberal yıllarda Sakharov ve diğerlerinin sahip olduğu özgürlüklerin muazzam etkisi oldu. Kritik sosyal meseleler hakkında açıkça düşünme ve yazma yeteneği, Kruşçev’in muhafazakar halefi Leonid Brejnev’in ortak çabalarına rağmen, kolayca bastırılmadı. 1966 ve 1967’de Sakharov, Stalin’i rehabilite etme çabalarına karşı açıkça uyardı ve sivil özgürlükler için baskı yaptı. 1968’de Sovyetlerin Çekoslovakya’yı işgal etmesi ve Prag Baharı’nın acımasızca bastırılmasıyla birlikte, Sakharov ve diğerleri eleştirilerini daha açık bir şekilde ifade ederek ve bazen protesto faaliyetleri nedeniyle tutuklananların duruşmalarında nöbet tutarak daha militan hale geldiler. Sakharov, en belirgin ve etkili siyasi makalesi olan İlerleme, Barışçıl Bir Arada Yaşama ve Entelektüel Özgürlük Üzerine Düşünceler’i bu sıralarda yayınladı.Doğu ile Batı arasında işbirliğini, sivil özgürlükleri ve silahlanma yarışına son verilmesini teşvik ediyor.

Dul olan Sakharov, 1970’de böyle bir davada nöbet tutarken, kısa süre sonra ikinci karısı ve en güçlü destekçisi olan Elena Bonner ile tanıştı. Reflectionsin the West’in yayınlanması, Sakharov’un bilimsel projelerinin çoğundan çıkarılması ve Sovyet Atom Enerjisi Komisyonu’nun baş danışmanı olarak görevden alınmasıyla sonuçlandı. Araştırmalarına ve yazılarına devam etmesine rağmen kısa sürede bilimsel eserler yayınlaması da zorlaştı. Bu zor koşullarda, Bonner’ın yardım ettiği Sakharov, Sovyet muhalif hareketinde hızla öncü bir rol üstlendi.

1970’ler boyunca yazıları ve protestoları genellikle dört temaya değindi: bireylere, özellikle de siyasi görüşleri nedeniyle tutuklanan veya başka bir şekilde taciz edilen diğer muhaliflere yönelik muamele; SSCB’de ve başka yerlerde sivil özgürlüklerin bastırılması; kendi tanımladığı şekliyle Sovyet “totalitarizmi”ne saldırılar ve Rusya’da siyasi özgürlük talepleri; ve silahlanma yarışının ciddi tehlikeleri, nükleer geliştirme ve testler artı nükleer savaşın olası sonuçları. Sakharov’un bir nükleer fizikçi olarak büyük uluslararası prestiji (ve Sovyetler Birliği’nin nükleer silah programı hakkındaki özel bilgisi), görüşlerine özel bir önem verdi ve ayrıca bir süre için onu tutuklanmaktan ve sınır dışı edilmekten korumaya yardımcı oldu.

1970’lerin sonlarına doğru Sakharov, Sovyet silahlarının yığılması konusunda giderek daha fazla endişe duymaya başladı. Nükleer silahlarda Doğu-Batı paritesinin güçlü bir savunucusu olarak, yeni Sovyet füzelerinin gelişimini saldırgan ve yayılmacı tasarımların bir yansıması olarak gördü. Görüşlerini sık sık yabancı muhabirlere ifade etti ve samizdat yazılarının çoğu Batı’da çıktı. 1979 sonlarında Sovyetlerin Afganistan’ı işgaline yönelik açık sözlü eleştirisi bu endişeleri yansıttı ve sonunda tutuklanıp Moskova’dan sınır dışı edilmesine yol açtı. Ünlü bir olayda, Sakharov idari emirle Moskova’nın 250 mil doğusundaki küçük bir şehir olan Gorki’ye sürüldü ve arkadaşları ve meslektaşlarıyla açık teması kesildi. Böylece KGB (gizli polis) tarafından neredeyse tamamen tecrit ve sürekli taciz dönemi başladı.

Sakharov’un durumu, 1980’lerde Sovyet-Amerikan ilişkilerinde sürekli bir yara haline geldi. 1983’te göç etmeyi düşündüğü, ancak Sovyet devlet sırlarını bildiği için reddedildiği bildirildi. Sovyet militarizmine karşı devam eden protestolar, kendisine ve aile üyelerine yönelik yeni tehditler ve uyarılarla sonuçlandı. Sakharov, bu tehditlere dikkat çekmek ve aile üyelerinin yurt dışına çıkma hakkını elde etmek için birkaç kez açlık grevi yaptı. 1983’te Başkan Reagan, cesareti ve insanlığa yaptığı katkılardan dolayı 21 Mayıs’ı “Ulusal Sakharov Günü” ilan etti.

Sakharov, Gorki’de neredeyse yedi yıl alıkonuldu ve en sonunda 1986’da Mikhail Gorbaçov tarafından serbest bırakıldı. Hayatının geri kalan üç yılı, uluslararası üne rağmen daha önce hiç yapmadığı bir şeyi yurtdışına seyahat ederek geçirdi. 14 Aralık 1989’da Moskova’da kalp krizinden öldü.

Üç kez “Sosyalist Emek Kahramanı” (1953, 1956, 1962), Lenin Nişanı, Stalin Ödülü ve Lenin Ödülü sahibi olan Sakharov, nükleer silahsızlanma konusundaki yorulmak bilmeyen çalışmaları nedeniyle 1975’te Nobel Barış Ödülü’nü de aldı. her yerde, özellikle de anavatanında insan hakları ihlallerine yönelik açık sözlü eleştirisi. Sovyetler Birliği’nin içinde ve dışında birçokları için cesaretin, zekanın ve insanlığın asil bir simgesiydi.